I. RAQAMLI TEXNIKANING ELEKTRON KOMPONENTLARI

Download 2,28 Mb. Pdf ko'rish
bet	4/72
Sana	12.02.2024
Hajmi	2,28 Mb.
	#155309

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 72

Bog'liq
RAQAMLI TEXNIKAGA

I. RAQAMLI TEXNIKANING ELEKTRON KOMPONENTLARI,
ATOM TUZILISHI, ELEKTRON-ION ELEMENTLAR
NAZARIYASI, RAQAMLI TEXNIKANI TASHKIL ETISH TARIXI

1.1. Elektron ion nazariyasi, Rezerford atom moduli

Atomlarni bo`linmas eng kichik zarrachalar ekan to`g‘risidagi tasavvur
qadim
zamonlardan
mavjud,
faqat
XVIII
asrda
A.
Lavuaziy,
M.V. Lomonosov va boshqa olimlar tomonidan atomlarning mavjudligi isbotla-
gan. Ammo ularning ichki strukturasi masalasi ko`tarilmadi va atomlar
bo`linmas zarracha deb qaralib kelindi. XIX asrda moddalarning atomistik
strukturasini o`rganish sezilarli darajada rivojlandi. 1833 yilda elektroliz
fenomenini (fenomen – favqulotdda, kamda – kam uchraydigan hodisa)
o`rganish paytida M. Faraday elektrolit eritmasidagi tok zaryadlangan
zarrachalar – ionlarning tartibi harakati ekanligini isbotladi. Faraday, elementar
elektr zaryadi deb nomlangan ionning minimal zaryadini aniqladi. Uning
taxminiy qiymati e = 1,60 • 10
-19
Kl ga teng edi.
Faradayning tadqiqotlari asosida, atomlar ichida elektr zaryadi mav-
judligi to`g‘risida xulosa chiqarildi.
Buyuk rus ximik olimi D.I.Mendeleyev atomlar nazariyasining rivojiga
katta hissa qo`shgan, 1869 yilda atomlarning tabiati haqida birinchi navbatda
ko`tarilgan davriy elementlar tizimini ishlab chiqdi.
Atomlarning chiziqli spektrlarini kashf etishga olib keladigan
spektroskopik tadqiqotlar atomlarning murakkab tuzilishining muhim
dalilidir. XIX asrning boshlarida diskret spektr linyalari (chiziqlari) vodorod
atomlarining nurlanishda spektrni ko`rinadigan qismida aniqlandi. Keyin-
chalik, 1885 yilda I. Balmer bu chiziqlarning to`lqin uzunligini bog‘laydigan
matematik qonuniyatlarni o`rnatdi.
A. Bekkerel 1896 yilda radioaktivlik deb nomlangan atomlar tomonidan
ko`zga ko`rinmaydigan kiruvchi radiatsiya nurlarini kashf qildi. Keyingi
yillarda radioaktivlik hodisasini ko`plab olimlar tomonidan o`rganilgan (M.
Sklodovskaya-Kyuri, P.Kuryi, E. Rezerford va boshqalar). Radioaktiv
moddalarning atomlari turli xil fizik tabiatga ega bo`lgan uch xil nurlanishini
(alfa, beta va gamma nurlarini) chiqaradi. Alfa nurlari geliy ionlarining
oqimi, beta nurlari - elektronlar oqimi va gamma nurlari - qattiq rentgen
nurlarining kvanti bo`lib hisoblanadi.
1897-yili J. Tomson elektronni kashf qildi va elektron zaryadining e/m
massaga nisbatini o`lchadi. Tomsonning eksperimentlari elektronlar atomlar
tarkibiga kirishini tasdiqladi.

6
Shunday qilib, XX asr boshida ma’lum bo`lgan barcha eksperimental
faktlar asosida materiya atomlari murakkab ichki tuzilishga egaligi
isbotlandi. Ular elektroneytral tizimlar bo`lib, bunda massasi kichik atom
massasi qismini tashkil etuvchi manfiy zaryadli atomlar tashuvchi yengil
elektronlar hisoblanadi.
Atom massasining asosiy qismi musbat zaryad bilan bog‘liq.

Download 2,28 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 72

Download 2,28 Mb.

Pdf ko'rish