B o ‘luvchi aylana - Tishli gMIdirakni reyka bilan ilashganda hosil
boMgan boshlangMch aylana boMuvchi aylana deb ataladi, shartli belgisi
d, 3.7- rasm. BoMuvchi aylanada tishli gMldirak qadami, reyka qadamiga
teng boMadi, ilashish burchagi аш esa reyka profilining burchagiga a ga
teng boMadi. 0 ‘qlararo masofa аы qiymati o ‘zgarganda ham d ning
qiymati o ‘zgarmaydi. Agarda uzatmada am = boMsa, boshlangMch
va boMuvchi aylana oMchamlari bir xil boMadi, ya'n i dw=d. GMldirak tish uchidan o ‘tkazilgan aylana tashqi aylana deb ataladi,
shartli belgisi da, 3.7-rasm. GMldirak tish tubidan oMkazilgan aylana tish osti aylana deb
ataladi, shartli belgisi df, 3.7-rasm. Ilashish qadami uzatmada ilashish chizigMning uzunligi gMldirak
tishlarining ilashishining boshlanishi va oxirini ko‘rsatadi. p, - tishli
gMldirakning asosiy diametri (ikki yondosh tishning mos tomonlari
orasidagi masofa) bo‘yicha qadami, 3.7-rasm. BoshlangMch yoki
boMuvchi aylana bo‘yicha qadami P,=S,+lt. * - Bunda, S, - tishning shu
aylana bo‘yicha qalinligi; /, - tishning shu aylana bo‘yicha ikki tishlar
o ‘rtasidagi bo‘shliq.
Modul - BoMuvchi aylana bo‘yicha P, qadamidan я marta kichik
boMgan
P f /я oMchamni ilashish moduli deb aytiladi, shartli belgisi m.
Hisoblashni yengillashtirish uchun ilashish modulini boMuvchi diametr d
hamda tishlar soni z yordamida ifodalanadi. BoMuvchi aylana uzunligi
l=Kd=Pt z bunda d = —: = m: Yoki m = - . Demak, modul boMuvchi
n z aylana diametmi bitta tishga to ‘g ‘ri keladigan oMchami boMib, tishli
gMldiraklar uchun asosiy oMcham. 0 ‘zaro ilashayotgan tishli gMldiraklar
51
www.ziyouz.com kutubxonasi
uchun Hashish moduli bir xil bo'lishi kerak. Tishli uzatmalar uchun bu
qiym at standartlashgan boTib, quyidagicha olish tavsiya etiladi:
