9.4. Bolalar jamoasining shakllanishiga yordam

9.4. Bolalar jamoasining shakllanishiga yordam
beruvchi shart-sharoitlar
«Jamoa» so‘zi lotincha 
«collectivus»
so‘zining taijimasi b o ‘lib, 
omma, birlashma, yig‘ilma, gurah m a’nolarini anglatadi. Aniqroq 
aytiladigan bo‘lsa, jamoa bu kishilardan iborat guruh demakdir. 
Shaxsni shakUantirishda jamoaning yetakchi ahamiyati to‘g‘risidagi 
fikrlar pedagogika fanining ilk rivojlanish davridanoq bildirilgan.
Kishilaming jamiyatda birga yashashi, o ‘zaro bir-birini q o ‘llab- 
quw atlashi, ozchilikdan ko‘pchilikning afzalligi haqida pay- 
g‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.)ning hadislarida: «Ikki kishi bir 
kishidan yaxshi, uch kishi ikki kishidan yaxshi, to ‘rt kishi uch 
kishidan yaxshi, ko‘pchilik bilan birga b o ‘linglar. Tangri um- 
matlarini faqat to ‘g‘ri yo‘lda borishlikka birlashtiradi», deyilgan. 
Kishilaming boshiga yaxshi kun ham, yom on kun ham tush- 
ganda, albatta, xalq, qarindosh-urug‘ m adadkor bo‘ladi. Buni 
biz urf-odatlarimizda ko‘rishimiz mumkin. Masalan, hasharlar, 
to ‘yga to ‘yona bilan kelish va h.k.
Shaxsni shakllantirishning muhim om illari bo‘lgan jam oa 
to ‘g‘risidagi ta’limot axloq tarbiyasida muhim o‘rinni egallaydi. 
Buning uchun bolalami asta-sekin, aw al bir necha kichik-kichik 
guruhlarda uyushtirib, so‘ng birgalikda biron ishni bajarishga tortish 
kerak. Bunda qo‘yilgan maqsad bolalarga tushunarli bo‘lishi kerak. 
Umumiy ish har bir bola ozgina bo‘Isa ham ishtirok etadigan qilib 
tashkil etilishi lozim. Bunday xususiyatlami tarbiyalashda bolalar 
bayramlari, birgalikdagi mehnat faoliyatlarining o‘m i beqiyosdir.
Bolalar o‘yinlari va mehnatining jamoa tusida bo‘lishi alohida 
ahamiyatga ega. Bular bolalami birga harakat qilishga, o‘z inti- 
lishlarini umumiy maqsadga yo‘naltirishga, o ‘z ishini va maqsa- 
dini boshqarishga o‘rgatadi.
Bola yoshligidan boshlab o‘zida boshqalar bilan, bolalar ja- 
moasi bilan m uloqotda, birgalikda b o ‘lishga ehtiyoj sezadi. 
Ammo kichkina bola jam oani o ‘zi tanlay olmaydi. U biron 
jamoaga sharoit taqozosi bilan kelib qoladi. Yashab turgan joyidagi 
yoki ota-onasining ish joyidagi maktabgacha ta’lim muassasalariga 
qatnay boshlaydi. Bu muassasalarga bola o ‘z xohishi bilan bor- 
maydi. Shunga qaramay bola bu jamoaning qonun-qoidalariga 
bo‘ysunishi, uning tartiblariga rioya qilishi shart. Aks holda uni 
jamoa kechirmaydi. Natijada bola o ‘zi yashayotgan muhitning 
axloq, odob tajribalarini egallashga majbur bo‘ladi. Shuning uchun
95

buyuk mutafakkir Alisher Navoiy bola yoshligidan oqil va fozil 
kishilar jam oasida qatnashib, ularning suhbatlaridan bahramand 
bo‘lishini tavsiya etadi.
Bolalar o ‘zaro yashayotgan jamoaga bo‘lgan munosabatiga 
qarab, bir necha guruhga bo‘linadi. Birinchi guruh ijobiy xulqli 
bolalar bo‘lib, ularni jamoa a’zolari hurmat qiladilar. Bu toifa- 
dagi bolalar jamoasining faollari bo‘lib, tarbiyachi jamoa munosa- 
batlarini o‘rnatishda ularga suyanadi. Ikkinchi guruhga kiruvchilar 
faollar tashabbusiga qo‘shiladi va barqaror bo‘lishadi. Uchinchi 
guruhdagilar tortinchoq bo‘lib, o‘yinda qatnashmaydi, mashg'u- 
lotlarda ham sust bo‘lishadi, bunday bolalarga alohida e’tibor va 
yordam berish zarur.
Tarbiyachining har bir bolaga nisbatan diqqat-e’tiborli bo‘lishi 
va pedagogik mahorat bilan yondashishi talab etiladi.
Bolalar jamoasini shakllantirish uchun ma’lum shart-sharoitlar 
zarur. Bular quyidagilar:
• bog‘cha xodimlarining ahil jamoasi mavjud bo‘lishi;
• bolalar hayotini to ‘g‘ri tashkil etish;
• o‘yinchoqlaming bolalar yoshiga, qiziqishiga mos kelishi va
miqdor jihatdan bolalar soniga yetarli bo‘lishi;
• bolalarda o ‘zaro ahillik, g‘amxo‘rlik, jamoatchilik, insoniy-
likni tarbiyalashga yordam beruvchi mashg‘ulotlar;
• har xil qiziqarli faoliyatlami tashkil etib berish;
• oila bilan mustahkam aloqa o‘matish;
• bolalami axloq normalari va qoidalariga o‘rgatib borish;
• bolalar muassasalarida ijobiy xayrixohlik muhitini yaratish.
Har bir yosh guruhi bolalarining jamoachilik munosabatlariga
rahbarlik qilish «Bolalar bog‘chasida ta ’lim-tarbiya dasturi»da 
belgilab berilgan. Dasturda har bir yosh guruhi uchun jamoadagi 
axloq normalari va qoidalari belgilangan.

Download 3,92 Mb.