312
28-mavzu: Kardanli uzatmaning vazifasi, turlari, tuzilishi.
Reja:
1.Kardanli uzatmaning vazifasi.
2.Kardanli uzatmaning turlari, tuzilishi
3.Kardan sharnirining tuzilishi.
Kardanli uzatmaning vazifasi o‘qlari bir chiziqda yotmagan va o‘zaro
joylashuvi o‘zgarib turadigan vallar orasida burovchi momentni uzatib berishdan
iborat.
Kardanli uzatma quyidagilardan tashkil topgan:
да
elastik mufta
даshlitsali birikma
да oldingi kardanli val
да tayanch podshipnik
да oldingi kardan sharniri
да orqa kardan val
да orqa kardan sharniri
Kardanli uzatma o‘klari bir-biriga to‘g‘ri yotmagan va o‘z
holatini
o‘zgartira oladigan vallar yordamida burovchi momentni kuch uzat- maning bir
agregatidan boshqa agregatiga uzatib beradi. Avtomobilning kuch uzatmasiga
o‘rnatilgan kardanli uzatma dvigateldan olinadigan burovchi momentni uzatmalar
qutisi orqali bitta yetakchi ko‘prikka tarqatish
qutisi yordamida bir nechta
ko‘prikka uzatib berishi lozim.
Avtomobil notekis yo‘llarda yurganida yetakchi ko‘prik ramaga nisbatan
tik tekislikda tebranib, uzatish burchagi o‘zgarib turadi.
Shu sababli burovchi
momentning uzatmalar kutisidan (yoki taqsimlash kutisidan) yetakchi ko‘prikga
o‘zgaruvchan burchak ostida uzatishda kardanli uzatmadan foydalaniladi. Kardan
sharnirlar o‘qlari bir-biriga nisbatan to‘g‘ri yotmagan vallardan burovchi
momentni o‘zaro uzatish uchun xizmat kiladi. Tepish va buralma tebranishlar
xavfini kamaytirish uchun aksari zamonaviy
avtomobillarda kardanli, sharnirli
hamda ikkita val shuningdek, oraliq tayanchdan tashkil topgan kardanli uzatmadan
foydalaniladi. Bunda uzatmaning uzayib qisqarishini ta’minlaydigan shlitsali
birikma mavjud.
313
Avtomobillarda qo‘llaniladigan kardanli sharnirlar ikki xil bo‘ladi:
>
burchak tezliklari bir xil bo‘lmagan kardanli sharnirlar (49-rasm),
>
burchak tezliklari bir xil kardanli sharnirlar (50-rasm).
Burchak tezliklari bir xil bo‘lmagan kardanli sharnirlar o‘z navbatida
kayishqoq (elastik) va bikr (krestovinali) bo‘lishi mumkin.
Kardanli
uzatma kardanli sharnirlaridan, vallardan va vallarning oraliq
tayanchlaridan tashkil topgan. Kardan sharniri deb, sharnirli bo‘g‘inga aytilib,
uning yordamida aylanma harakatni (burovchi momentni)
bir valdan ikkinchi
valga o‘zgaruvchan burchak ostida uzatadi. Ko‘pchilik hollarda bikr kardanlar
ishlatiladi. Bikr kardanli sharnirlar mahkamlangan va vilkalardan ularni
biriktiruvchi krestovina- lardan va ninasimon podshipniklardan tashkil topgan.
Vilkalar bir-biriga nisbatan perpendikular bo‘lgan tekisliqsa qo‘zg‘alishi mumkin.
