469
daromadlari darajasida ham farq mavjud bo’ladi. Mamlakatning iqtisodiy rivojlanishi
darajasi ham daromadlaridagi farqlarni bartaraf eta olmaydi.
O’z-o’zidan aniqki, iqtisodiy o’sish daromadlarning ko’payishiga olib keladi.
Bunda butun aholi daromadlari mutlaq miqdorda asta-sekin o’sib boradi.
Daromadlarning mutlaq miqdori ko’payib borsa-da,
har doim ham daromadlar
tengsizligi darajasiga ta’sir ko’rsatmasligi mumkin.
Daromadlar tengsizligi darajasini miqdoriy aniqlash uchun jahon amaliyotida
Lorens egri chizig’idan
foydalaniladi (1-chizma). Chizmaning yotiq chizig’ida aholi
guruhlarining
foizdagi ulushi, tik chizig’ida esa bu guruhlar tomonidan olinadigan
daromadning foizdagi ulushi joylashtirilgan. Nazariy jihatdan daromadlarning
mutlaq
teng taqsimlanishi imkoniyati
(burchakni teng ikkiga bo’luvchi) 0E chiziqda
ifodalangan bo’lib, u oilalarning har qanday tegishli
foizi daromadlarning mos
keluvchi foizini olishini ko’rsatadi. Ya’ni aholining 20 foizi barcha daromadlarning 20
foizini, aholining 40 foizi daromadlarning 40 foizini, aholining 60 foizi
daromadlarning 60 foizini olishini bildiradi va h.k. Demak, 0E chizig’i
daromadlarning taqsimlanishidagi mutlaq tenglikni ifodalaydi.
Shuningdek,
nazariy jihatdan
mutlaq tengsizlikni
ham ajratib ko’rsatish
mumkin. Bunda aholining ma’lum guruhlari (20 foiz, 40 yoki 60 foiz va h.k.) hech
qanday daromadga ega bo’lmay, faqat bir foizi barcha 100
foiz daromadga ega
bo’ladi. Chizmadagi 0FE siniq chizig’i mutlaq tengsizlikni ifodalaydi.
Real hayotda mutlaq tenglik va mutlaq tengsizlik holatlari mavjud bo’lmaydi. Balki
aholining ma’lum guruhlari o’rtasida daromadlarning taqsimlanishi notekis ravishda boradi.
Bunday taqsimlanishini Lorens egri chizig’i deb nomlanuvchi 0E egri chizig’i orqali kuzatish
mumkin. Aholi guruhlari ulushi va daromad ulushini birlashtiruvchi egri chiziqdan ko’rinadiki,
aholining dastlabki 20 foiziga daromadlarning juda oz (taxminan 3-4 foizgacha) qismi to’g’ri
keladi. Keyingi guruhlarga to’g’ri keluvchi daromad ulushi ortib boradi.
Daromadning eng
katta qismi (deyarli 60 foiz) aholining so’nggi 20 foiziga to’g’ri keladi. Bu guruh chegarasi
ichida ham daromadlar notekis taqsimlangan, ya’ni dastlabki 10 foiz taxminan 20 foiz
daromadga ega bo’lsa, keyingi 10 foizga daromadning deyarli 40 foizi to’g’ri keladi va h.k.
Mutlaq tenglikni ifodalovchi chiziq va Lorens egri chizig’i o’rtasidagi tafovut daromadlar
tengsizligi darajasini aks ettiradi. Bu farq qanchalik katta bo’lsa, ya’ni Lorens egri chizig’i
0E chizig’idan
qanchalik uzoqda joylashsa, daromadlar tengsizligi darajasi ham
shunchalik katta bo’ladi. Agar daromadlarning haqiqiy taqsimlanishi mutlaq teng bo’lsa,
bunda Lorens egri chizig’i va bissektrisa o’qi bir-biriga mos kelib, farq yo’qoladi.
