139
hamma abonentlarning teng huquqligi bilan farq qiladi. Bunday ulanishda
kompyuterlar axborotni faqat navbat bo‗yicha uzatishi mumkin chunki aloqa
liniyasi bir dona bo‗ladi. Aks holda ustma ust (konflikta, kollizi) tushishi natijasida
uzatiladigan axborot buziladi.
Shunday qilib, shinada yarim dupleksli (Half
duplex) almashuv rejimi amalga oshadi (ikki tomonlama, lekin bir vaqtida emas,
ketma-ketlikda) ―Shina‖ topologiyasida barcha axborotni uzatadigan markaziy
abonent yo‗q bu esa uning ishonchliligini oshiradi (axir
har qaysi markazning
ishlashi buzilganda shu markaz bilan boshqariladigan hamma tizim faoliyatini
to‗xtatadi.) Shinaga yangi abonentlarni qo‗shilishi tarmoq ishlab turgan vaqtda
ham bo‗lishi mumkin.
Ko‗p holatlarda, shinadan foydalanayotganda
boshqa topologiyalarga
nisbatan ulanadigan kabelni eng kam miqdori talab qilinadi. To‗g‗ri shuni hisobga
olish kerakki, har bir kompyuterga (ikkita chettagilardan tashqari) ikkita kabel
keladi, bu esa har doim qulay bo‗lavermaydi.
Bu holatda bo‗lajak janjallarni hal etish har bir abonentning tar-moqli asbob
uskunalarga yuklanishi sababli ―shina‖ topologiyasida tarmoqli adapter
apparaturasi murakkabroq bo‗ladi, boshqa topologiyalarga qaraganda. Biroq,
―Shina‖ topologiyali tarmoqlarni keng tarqalgani tufayli (Ethernet, Arcnet)
tarmoqli asbob – uskunalarni narxi uncha yuqori emas. Ayrim kompyuterlarning
ishdan chiqib
qolishi shinaga zarar qilmaydi, chunki tarmoqdagi hamma qolgan
kompyuterlar alma-shuvni normal davom etishi mumkin.
Ko‗rinishi mumkinki, kabelni uzulganligi xam shinaga qo‗rqinchlik emas,
chunki bunda sim bo‗ladi. Biroq, uzun aloqali liniyalarda elektr signallarning
tarqalish xususiyatlariga ko‗ra, shinalarni oxirgi uchlarida
maxsus kelishtiradigan
qurilmalar – terminatorlarni ulashni ko‗zda tutish kerak. Ular ulanmasa liniyani
oxiridan signal akslanadi va shunday buziladiki, tarmoq bo‗yicha aloqa
bo‗lmasdan qoladi. Shuning uchun kabel uzulganda
yoki shikastlanganda
(masalan, sichqonlar tomonidan) aloqa liniyasini mosligi buziladi va o‗zaro ulanib
qolgan o‗sha kompyuterlar xam o‗rtasidagi almashuv to‗xtaydi. Batafsil
moslashtirish to‗g‗risida kitobning maxsus bo‗limida bayon etiladi. Shina kabelini
140
har
qanday
nuqtasida
qisqa
tutashtiruv
tarmoqni
hammasini
ishdan
chiqaradi. Shinadagi asbob – uskunalarni har qanday ishdan chiqishini
lokalizatsiya qilish juda qiyin, chunki hamma adapterlar parallel ulangan va qaysi
biri ishdan chiqqanligini bilish uncha oson emas.―Shina‖ topologiyali tarmoqning
aloqa liniyalari bo‗yicha o‗tadigan axborotli signallar kuchsizlanadi va hech
tiklanmaydi, bu esa aloqa liniyalarning yig‗indi uzunligiga
qattiq cheklanishlar
qo‗yadi, bundan tashqari har bir abonent tarmoqdan uzatuvchi abonentning
masofasiga bog‗langan har xil darajali signallar olishi mumkin. Tarmoqli asbob –
uskunalarning qabul qiluvchi uzellariga qo‗shimcha talablar qo‗yadi. ―Shina‖
topologiyali tarmoq uzunligini uzaytirish uchun ko‗pincha birnechta segmentlar
ishlatiladi (ularning har biri shina deyiladi).Maxsus signal tiklagichlari repiterlar
yoki qaytargichlari (51-rasm) yordamida bir birovi bilan ulanadi.
