O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi buxoro davlat pedagogika instituti

82 
HALIMA NOSIROVANING YORQIN SAN’ATI 
Nurullayeva Nodira Karimovna 
Buxoro ixtisoslashtirilgan san’at maktabi yetakchi 
o
ʻ
qituvchisi 
Annotasiya: 
Maqolada
 
O
ʻ
zbek qo‘shiqchiligi va opera san’atiga bebaho hissa qo‘shgan 
san’atkorlardan biri Halima Nosirova haqidagi ma’lumotlar bayon etilgan. Halima Nosirova 
o
ʻ
zbek milliy ashula va qo‘shiqlarini betakror ijrochisidir. 
Kalit s
o‘
zlar
: Qo
ʻ
shiq, ashula, musiqa, balet, teatr, opera ,kuy, sozanda, diapazon; 
tovush xususiyatlari; ijro etish texnikasi, san’at, iste’dod, ovoz. 
Har qaysi xalq yoki millatning ma’naviyatini uning tarixi, o
ʻ
ziga xos 
urf-odat va an’analari, hayotiy qadriyatlaridan ayri holda tasavvur etib 
bo’lmaydi. Bu borada, tabiiyki, ma’naviy meros, madaniy boyliklar, ko’hna 
tarixiy yodgorliklar eng muhim omillardan bo
ʻ
lib xizmat qiladi. 
O
ʻ
zbek qo‘shiqchiligi va opera san’atiga bebaho hissa qo
ʻ
shgan 
san’atkorlardan biri Halima Nosirovadir. Halima Nosirova ayniqsa o
ʻ
zbek 
opera san’atida alohida maktab yaratdi va bu noyob san’at rivojiga ulkan
hissa qo
ʻ
shdi. Halima Nosirova 1913 yilda Qo
ʻ
qon yaqinidagi Tog
ʻ
lik 
qishlog‘ida tavallud topdi. Otasi Muhammadnosir aka kosib bo‘lsada, 
qo‘shiq va she’rlardan xabardor bo‘lib, yosh Halima qalbida san’atga havas 
uyg‘otdi. Otasining bevaqt vafotidan so‘ng qiyin ahvolda qolgan oila onasi 
Xosiyatxon va opalari Xojar va Oyishalar bilan Qo‘qon shahriga ko‘chib 
kelishadi. Yosh Halimani bolalar uyiga topshirishadi. 1929 yilda 
Toshkentdagi xotin-qizlar bilim yurtiga o‘qishga qabul qilinadi. Shu yerda 
Ali Ardobus rahbarlik qilayotgan badiiy havaskorlik to‘garagiga 
dugonalari Shohida Maxsumova, Nazira Aliyevalar bilan qatnay 
boshlaydi. Tezda ustozlarning nazariga tushgan Halima Nosirova 1925 
yilda bir guruh yosh san’atkorlar bilan Bokudagi teatr bilim yurtiga 
o‘qishga yuboriladi. Ish faoliyatini hozirgi milliy akademik teatrda
boshlaydi. 
Qator 
obrazlarni 
yaratadi. 
So‘ngra 
Moskva 
Davlat 
konservatoriyasi qoshidagi o‘zbek opera studiyasida ta’lim oladi. 1929-
1939 yillar mobaynida o‘zbek musiqali drama teatrida ijod qildi va xilma-
xil obrazlarni yaratdi. 1939 yildan boshlab to kuchdan qolgunga qadar 
A.Navoiy nomidagi o‘zbek opera va balet akademik teatrida ijod qildi va 
ushbu qutlug‘ dargohida o‘z ijrochilik maktabini yaratdi. “Layli va 
Majnun”, “Gulsara”, “Karmen”, “Bo‘ron”, “Maysaraning ishi”, “Zaynab 
va Omon”, “Xorazm qo‘shig‘i”, “Ulug‘bek” singari o‘nlab operalardan 
bosh obrazlarni qo‘shiqlarini kuyladi. Halima Nosirova o‘zbek milliy 
ashula va qo‘shiqlarini betakror ijrochisidir. Uning ijrosida “Ushshoq”, 
“Chorgoh”, “Bayot”, singari xalq ashulalari alohida o‘ziga xos uslub bilan 
ijro etiladi. Men o‘zbek kuy va ashulalarini, maqomlarini sevimli 
hofizlarimiz va ustoz sozandalarimiz Mulla To‘ychi Toshmuhammedov, 

83 
Xoji Abdulaziz, Muhiddin Qori Yoqubov, Domla Halim Ibodov, Yusufjon 
Qiziq, Usta Olim Komilov, Abduqodir Ismoilov, Ahmadjon Umrzoqov, 
Madrahim She’roziydan o‘rgandim, - deydi Halima Nosirova. San’atkor 
tushunchasida qo‘shiq insonning mehnatida, hayotida, taqdirida doimiy 
yo‘ldoshidir. Xalqning sevimli san’atkori Halima Nosirova katta Farg‘ona, 
Toshkent, Chirchiq kanallari, Kattaqo
ʻ
rg
ʻ
on suv ombori, Farxod GES 
qurilishlarida. Mirzacho‘l, Qarshi, Jizzax, cho‘llarini o‘zlashtirishda,
dahshatli urush yillarida xalq ruhini ko‘tarishda o‘z 
san’ati bilan faol 
qatnashdi. Halima Nosirova “O
ʻ
zbekfilm” kinostudiyasida suratga olingan 
“Asal”, “Frontga sovg‘a”, “Maftuningman”, filmlarida obrazlar yaratdi 
va kino sohasiga ham hissa qo‘shdi. Halima Nosirovaning yorqin san’ati 
va iste’dodidan ta’sirlangan bir qancha xorijiy tanqidchilar uning san’atiga 
yuksak baho berganlar. Suriyada chiqadigan “Lison ash shaab” va 
Hindistonda bosiladigan “Steystmen” gazetalari o‘zbek qo‘shiqchisini 
nihoyatda yoqimli va jozibador, dillarni rom qiluvchi ovozi haqida 1956 
yilda samimiy satrlarni yozgan. Uning bulbulsifat ovozi o‘zbek san’atkori 
timsolida Hindiston, Birma, Livan, Misr, Eron, Xitoy, Kanada kabi o‘nlab 
mamlakatlarda yoyilgan. Halima Nosirova hayotligidayoq ikki ajoyib 
narsasi bilan o‘ziga haykal o‘rnatdi. Biri chinakam xalqchil san’ati, 
ikkinchisi shogirdlari, izdoshlari bilan ulug‘ baxtga erishganligidir. Uning 
san’atdagi xizmatlari munosib baholangan bo‘lib, “O
ʻ
zbekiston xalq 
artisti” faxriy unvoniga sazovor bo
ʻ
ldi. Mustaqillik sharofati bilan “Buyuk 
xizmatlari uchun” ordenini ko‘kragiga taqish baxtiga muyassar 
bo
ʻ
ldi. O
ʻ
zbek san’atining ulug
ʻ
namoyandasi, betakror ovoz sohibasi 
Halima Nosirova 90 yosh umr ko
ʻ
rib 2002 - yilda Toshkent shahrida vafot 
etdi. 

Download 5,14 Mb.