Kriptografiya sohasidagi oxirgi yutuqlardan biri




Download 4,74 Mb.
Pdf ko'rish
bet179/183
Sana24.09.2024
Hajmi4,74 Mb.
#272179
1   ...   175   176   177   178   179   180   181   182   183
Bog'liq
Axborot texnologiyalar asoslari Amirova Zubayda Shodmanovna

Kriptografiya sohasidagi oxirgi yutuqlardan biri
– raqamli signatura – maxsus 
xossa bilan axborotni to‘ldirish yordamida yaxlitlikni ta’minlovchi usul, bunda 
axborot uning muallifi bergan ochiq kalit ma’lum bo‘lgandagina tekshirilishi 
mumkin. Ushbu usul maxfiy kalit yordamida yaxlitlik tekshiriladigan ma’lum 
usullardan 
ko‘proq 
afzalliklarga 
ega. 
Kriptografiya usullarini qo‘llashning ba’zi birlarini ko‘rib chiqamiz. Uzatiladigan 
axborotning 
ma’nosini 
yashirish 
uchun 
ikki 
xil 
o‘zgartirishlar 
qo‘llaniladi: kodlashtirish va shifrlash. Kodlashtirish uchun 
tez 
– 
tez 
ishlatiladigan iboralar to‘plamini o‘z ichiga oluvchi kitob yoki jadvallardan 
foydalaniladi. 
Bu iboralardan har biriga
, ko‘p 
hollarda
, raqamlar to‘plami bilan 
beriladigan ixtiyoriy tanlangan kodli so‘z to‘g‘ri keladi. Axborotni kodlash uchun 
xuddi shunday kitob yoki jadval talab qilinadi. Kodlashtiruvchi kitob yoki jadval 
ixtiyoriy kriptografik o‘zgartirishga misol bo‘ladi. Kodlashtirishning axborot 
texnologiyasiga mos – talablar - qatorli ma’lumotlarni sonli ma’lumotlarga 
aylantirish va aksincha o‘zgartirishlarni bajara bilish. Kodlashtirish kitobini tezkor 
hamda tashqi xotira qurilmalarida 
amalga oishirish mumkin
, lekin bunday tez va 
ishonchli kriptografik tizimni muvaffaqiyatli deb bo‘lmaydi. Agar bu kitobdan 
biror 
marta ruxsatsiz foydalanilsa
, kodlarning yangi kitobini yaratish va uni 
hamma foydalanuvchilarga tarqatish zaruriyati paydo bo‘ladi 
Kriptografik o‘zgartirishning 
ikkinchi turi 
shifrlash o‘z ichiga – boshlang‘ich matn 
belgilarini anglab olish mumkin bo‘lmagan shaklga o‘zgartirish algoritmlarini 
qamrab oladi. O‘zgartirishlarning bu turi axborot – kommunikatsiyalar 
texnologiyalariga mos keladi.Bu erda algoritmni himoyalash muhim ahamiyat kasb 
etadi. Kriptografik kalitni qo‘llab, shifrlash algoritmining o‘zida himoyalashga 


bo‘lgan talablarni kamaytirish mumkin. Endi himoyalash ob’ekti sifatida faqat 
kalit xizmat qiladi. Agar kalitdan nusxa olingan bo‘lsa, uni almashtirish mumkin 
va bu kodlashtiruvchi kitob yoki jadvalni almashtirishdan engildir. SHuning 
uchun 
ham kodlashtirish emas
, balki shifrlash axborot – kommunikatsiyalar 
texnologiyalarida keng qo‘lamda qo‘llanilmoqda. Sirli (maxfiy) 
aloqalar 
soha 
kriptologiya deb aytiladi. Ushbu so‘z 
yunoncha 
«kripto» - 
sirli va 
«logus» -
habar ma’nosini bildiruvchi so‘zlardan iborat. Kriptologiya ikki yo‘nalish, 
ya’ni kriptografiya va kriptotahlildan iborat. 
Kriptografiyaning 
vazifasi 
xabarlarning 
maxfiyligini 
va 
haqiqiyligini 
ta’minlashdan 
iborat. 
Kriptotahlilning vazifasi esa kriptograflar tomonidan ishlab chiqilgan himoya 
tizimini ochishdan iborat. 

Download 4,74 Mb.
1   ...   175   176   177   178   179   180   181   182   183




Download 4,74 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Kriptografiya sohasidagi oxirgi yutuqlardan biri

Download 4,74 Mb.
Pdf ko'rish