jinsli ekanligiga amin bo’lish kerak. Shuni e’tiborga olish kerakki, mazkur ishda
issiqlikni izolyatsiyalovchi devorli kalorimetrik kameradan foydalaniladi.
Issiqlik oqimi qurilish materiali namunasining ichidan o’tishi uchun
quyidagilar zarur:
-
kamerani ichki qismdan elektr qizdirish;
-
muzni bevosita namunaning tashqi tomoniga joylashtirish.
Issiqlik muvozanatida, ya’ni har bir nuqtada
harorat uzoq vaqt mobaynida
doimiy bo’lgan stasionar holatda, uzatilayotgan elektr energiya quvvati P aynan
issiqlik oqimiga mos keladi.
P =
ΔQ
Δt
(3a)
yoki
𝑃∙τ=𝑊=𝑄
(3b)
Shunday qilib, τ vaqt ichida qizdirgichdan nurlantirilgan
elektr energiya
qiymati W, shu vaqt ichida qurilish materiali namunasidan o’tgan issiqlik
miqdoriga Q teng. Buni hisobga olgan holda, qurilish
materiali namunasining
issiqlik o’tkazuvchanligi λ quyidagi munosabat yordamida hisoblanishi mumkin:
λ = P ∙
d
S
∙
1
Δt
(4)
Mazkur tajribada kameraning ichidagi qurilish materialini pastki qismining
harorati va kameraning tashqi qismining (bu holda muz) harorati o’lchanadi. Elektr
plita ulanganidan sistema birdaniga issiqlik muvozanatiga erishmaydi. Harorat
muvozanati
holatida, haroratlar farqini saqlash uchun, yetarli darajada uzoq
vaqtdan keyin (taxminan 1 soat) haroratning o’zgarishini yozib boring.
Ichki haroratning vaqt o’tishi bilan o’zgarishi haroratga va qandaydir musbat
konstantaga proporsional:
ΔtΔτ=𝑎∙t+𝑏
(5)
Bu tenglamaning vaqt funksiyasi t(τ) sifatidagi yechimi quyidagi ko’rinishga
ega:
t(τ)=t
i.m
– t
f𝑎𝑟𝑞
∙𝑒 𝑡𝜏
(6)
bu yerda, t
i.m
– issiqlik muvozanati holatidagi ichki harorat, t
farq
=t
i.m
–t – haroratlar
farqi, τ – vaqt doimiysi.
Issiqlik muvozanatida qurilish materiali
namunasini qizdirilayotgan
qismining harorati quyidagi ko’rinishdagi funksiya bilan ifodalanishi mumkin:
f(x)=A-Bexp(-x/C)
(7)
va u tajribadagi o’lchanayotgan harorat qiymatlarini aks etiradi.
Mos keltirish uchun olingan parametr A berilgan haroratga aynan to’g’ri
keladi. Kamera tashqarisida joylashgan muz, qurilish materiali namunasi ustining
haroratini past va doimiy qilib ushlab turadi. Ammo,
bunda harorat qiymatining
kichik tebranishlari bo’lishi mumkin, shuning uchun tashqi haroratning qiymati
o’rtachalashtiriladi va shu o’rtacha qiymatdan haroratlarning farqini hisoblashda
foydalaniladi.
Δt=t
i.m
–t
sovuq
(8)
Shu orqali issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsiyentini
aniqroq hisoblab topish
mumkin.
