Qarshilikli sistemalardagi erkin elektromagnit
tebranishlar:
Erkin tebranishlarni o'rganar ekanmiz, biz hozirgacha
tebranish konturining qarshiligini e'tiborga olmadik. Bunday qilish
prinsipial
ravishda mumkin, chunki ko'pchilik hollarda tebranish
konturlarining qarshiligi kichik va uni hisobga olmaslik mumkin
bo'ladi. Masalan, yaxshi radiopriyomnik
konturining qarshiligi
omning yuzdan, hatto mingdan bir ulushini tashkil etadi.
1. Tebranishlarning so'nishi.
Tebranish sistemalarining qarshiligini
e'tiborga olmasdan, ularni ideallashtirish erkin tebranishlarni o'rganishni
ancha soddalashtiradi. Ammo barcha real
tebranish sistemalarida
ishqalanish kuchlari (qarshiliklar) mavjud.
Bunga 2.22-
a
rasmda tasvirlangan zanjir bo'yicha tajriba o'tkazib,
ishonch hosil qilish mumkin. Kondensatorni doimiy tok manbayidan
zaryadlab, uni qarshiligi yetarlicha katta bo'lgan g'altakka ulaymiz.
Ossillograf ekranida so'nuvcchi tebranishlarning tezda yo'qolib ketuvchi
ossillogrammasini ko'ramiz (2.22-
b
rasm). Reostat
yordamida konturning
qarshiligini oshira borib, qarshilik qancha katta bo'lsa, tebranishlar
shuncha tez so'nishiga ishonch hosil qilamiz. Tebranishlarning so'nishi
shuning
uchun yuz beradiki, tebranish sistemasiga berilgan
energiyaning bir qismi qaytarib bo'lmaydigan ichki energiyaga
aylanadi va atrof fazoga sochiladi.
2.22- rasm
