Kompyuterli boshqarish tizimlari

5.
Bode, grid, legend buyruqlarining vazifasi nimalardan iborat? 
6.
Gibrid tizimlar qanday tizim hisoblanadi? 
7.
Kodlash nima? 
8.
Kvantlash nima? 
12-amaliy mashg‘ulot. Raqamli PID - rostlagichni loyihalash 
MATLAB ning Simulink vositasi yordamida har qanday loyihalashni amalga 
oshirishimiz mumkin. Ushbu amaliy mashg‘ulotda biz sanoatda va ishlab 
chiqarishda foydalanadigan rostlagichlarni loyihalash jarayonini kuzatamiz. Ushbu 
mashg‘ulotni boshlashdan avval PID kontroller haqida qisqacha va to'liq ma’lumot 
beramiz. So‘ngra biz PID kontrollerni o‘zimiz loyihalashni amalga oshirishga 
yordam beradigan oddiy blok diagrammani ko‘rib chiqamiz. Buning uchun biz 
Simulinkdan foydalangan holda kontrollerlarni loyihalash misolini keltirib o‘tamiz. 
Ushbu amaliy mashg‘ulot orqali PID kontrollerni ikki xil usulda loyihalashni 
kuzatishimiz mumkin. 
Bularning ikkalasini ham amalga oshiramiz va amalga oshirilgandan so‘ng 
ikkala usulning natijalarini solishtiramiz. Oxirida ushbu amaliy mashg‘ulotda 
ishlatiladigan tushunchalar va bloklar bo‘yicha oddiy misolni ko‘rib chiqamiz. 
PID kontrollerlari foydalanish qulayligi va ishlashdan qoniqish tufayli 
o‘zlarining ilovalarini sanoat sharoitida yaxshi aks ettiradi. Ular foydalanuvchiga 
ko‘p sonli jarayonlarga kirishni ta’minlashga qodir. Ushbu kontrollerlarning kirish-
chiqish nisbati boshqa har qanday kontrollerga qaraganda ancha yuqori. PID, ya’ni 
Kp, Ki va Kd parametrlarini sozlash uchun keng qo‘llanilishi tufayli ularni 
loyihalash uchun ko‘plab texnikalar mavjud. Demak, bu parametrlar PID 
kontrollerda 
qo‘shimcha funksiyalarni amalga oshirish samaradorligini 
yaxshilaydi. Shunday qilib, yuqoridagi parametrlar PID kontrolleridagi qo‘shimcha 
funktsiyalarni amalga oshirish samaradorligini oshiradi. Masalan quyidagi 12.1-
rasmda harorat o‘zgarish grafigi ko‘rsatilgan. Bu yerda controller harorat o‘sish, 
kamayish qaysi nuqtada, qancha vaqt oralig‘i bilan o‘zgarishi jarayonini aks 
ettirishi keltirilgan. 

12.1 – rasm. Harorat o‘zgarishi grafigi. 
Hozirgi vaqtda boshqaruv jarayonlaridan foydalanish deyarli hamma joyda 
mavjud. Misol uchun, biz sovuqni his qilganimizda va isitgichni yoqsak, biz qayta 
aloqa zanjirini hosil qilamiz va har safar kechikayotganimizda avtomobilning gaz 
pedalini bosganimizda, biz yana boshqaruv jarayonini hosil qilamiz. Har safar biz 
ushbu jarayonning oldingi natijalarini sezish orqali atrof-muhitda biron bir 
o‘zgarish qilsak, ongimizda yaqin nazorat boshqaruvini hosil qilamiz. Avtomobil 
tezligini o‘zgartirish eng yaxshi misollardan biridir. Oddiy PID kontrollerning blok 
diagrammasi quyidagi rasmda keltirilgan(12.2 - rasm). 
12.2-rasm. PID kontroller blok diagrammali ko‘rinishi. 
 
Ushbu blok diagramma orqali Simulinkda PID kontrollerni qanday 
loyihalashni ko‘rib chiqamiz. Lekin birinchi navbatda, Simulink yordamida oddiy 
PID kontrollerning ishlashiga oid oddiy misoldan boshlasak maqsadga muvofiq 

bo‘ladi. Simulinkda PID kontroller ikki xil usul yordamida loyihalashni 
ko‘rishimiz mumkin. Simulink kutubxona brauzerida PID nomli blokni o‘z ichiga 
oladi. PID kontrollerni tasvirlash uchun PID bloki yordamida yoki blok 
diagrammasi yordamida o‘z PID kontrollerimizni loyihalash orqali amalga 
oshirishimiz mumkin. Biroq, ularning ikkalasining natijalari ikki xil holatni 
tasvirlaydi. 
Endi dasturlash qismidan boshlaymiz. Avvalgi darslarda bo‘lgani kabi 
MATLAB va keyin Simulinkni ochamiz. Shundan so‘ng, (

Download 6,11 Mb.