b da ko‘rsatilgan.  Endi, ikkala  a

1.12-chizma.
qilinsa, u 1.12-chizm a, 
c
dagidek k o ‘rinishga o ‘tadi. Yangi 
buyumlar ixtiro qilinayotganda yoki amaldagilami takomillashtirish 
jarayonida javob ikki va undan ortiq, ya’ni ko‘p tu r li b o ‘lsa, 
unda masala ijodiy hisoblanadi. Konstruktor loyihalash jarayonida 
shunday ko‘p turli yechimga duchor kelib qolsa, o'zining eng 
oliy darajasi — ijodiy faoliyatini ishga solib, texnik, texnologik 
ham da iqtisodiy masalalar shartlarini hisobga olgan holda eng 
optimal variantni tanlaydi. Shunda turli graflk tasvirlar orqali o ‘z 
maqsadiga erishadi.
Detalga foydali o ‘zgartirish kiritish lozim bo ‘lsa, u vaqtda, 
detalga kiritilishi kerak bo ‘lgan o ‘zgartirish sharti yozma ravishda 
berliadi va u orqali detaining yangi chizmasi chiziladi.
12

2. DETALLAR HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA
Detal
deganda bir xil nomli va bir xil materialdan yig‘masdan 
tayyorlngan bir m arkali buyum tu sh u n ilad i. M asalan, gaz 
kranining tiqini buralganda, holatiga qarab gazni o ‘tkazadi yoki 
to'xtatib qo'yadi. Kranning korpusi ham gaz quvuriga ulanib, tiqinga 
o‘z ishini bajarishga ko‘maklashadi. 0 ‘z navbatida tiqinni ham 
korpusda mustahkam joylashib turishi uchun maxsus shayba va 
gayka xizmat qiladi. Shunday qilib, har qanday buyum o ‘z vazifasini 
undagi detallari yordamida amalga oshirar ekan. Buyumdagi har 
bir detal bajaradigan vazifasiga qarab shakllanadi.
Gayka
asosan m untazam olti qirrali qilib ishlanadi, chunki 
uni boshqa detalga rezbasi orqali kalit yordamida burab kiritiladi. 
Gaykalar ishlatiladigan joyiga qarab olti qirrali, tojli, quloqli 
(barashkali), kvadrat, dumaloq va boshqa ko‘rinishlarda b o ‘ladi. 
Gaykalar bir tom onlam a, ikki tom onlam a faskali yoki faskasiz 
ishlab chiqariladi. Ular olti yoqli prizmadan standart talabidagi 
qalinlikda qirqib olinadi va gayka tayyorlanadi.
mahkamlovchi detal hisoblanadi. Odatda, boltlarolti qirrali 
yoki kvadrat kallakli qiilib ichlab chiqariladi. Silindrik steijenning 
uchki qismiga gaykani burab kiritish uchun rezba o ‘yiladi. Maxsus 
poydevor uchun mo'ljallangan ankerli, tashlama kabi boltlar ham 
tayyorlanadi. Bolt yordamida ikkita (undan ham ko'proq bo‘lishi 
mumkin) detal bir-biriga mustahkam qilib birlashtiriladi va bunday 
ko'rinish 

Download 10,34 Mb.