52
M.Ya.Vilenskiy (1978) talabalar uchun harakat faolligining quyidagi optimal
darajasini taklif etadi: sutkada 14-19 minut qadam yoki kuniga 1,3-1,8 soat istalgan
mashg‘ulotlarda qatnashish.
Bazaviy dasturda haftalik harakat rejimi tavsiya etiladi: erkaklar uchun
sog‘lomlashtiruvchi yugurish 15-17 km, yakkacho‘pda tortilish 70-80 marta,
gavdani
oldinga engashtirish 90-120 marta; ayollar uchun-sog‘lomlashtiruvchi yugurish 12-14 km,
turgan joyda skakalkada sakrash 350 marta, yotgan joydan gavdani ko‘tarish, qo‘llar bosh
orqasida, oyoqlar jipslashtirilgan 100-120 marta, o‘rta tezlikda yurish 21-36 km.
Taniqli fransuz mehnat fiziologlari Sherrer va Mono harakat faoliyatini quyidagi uch
toifaga bo‘lishni taklif etdilar:
-lohal ish: uni bajarishda 30 % mushaklar uncha ko‘p energiya sarflamasdan ishtirok
etadilar.
-regional ish: uni bajarishda 50 % mushaklar o‘rtacha energiya sarflab ishtirok
etadilar;
-global ish: 70 % kam bo‘lmagan mushaklar ancha energiya sarf qilib ishtirok
etadilar.
Dastlabki ikki kategoriya aniq sog‘lomlashtiruvchi samaraga ega emas. Faqat global
harakatli faoliyat salomatlikni mustahkamlashaga yordam beradi. Ularning bajarilishi
yurak-tomir, nafas olish tizimining jadal faoliyati va ko‘p
energiya sarflanishi bilan
bog‘liq.
I.V.Muravov (1984) chidamlilik rivojlanishi bilan bog‘liq jismoniy yuklamalar qon
aylanish organlari kasalliklarining rivojlanishi havfini ancha kamaytirishini aytgan.
Semizlikda tana vaznini me’yorlashtirish uchun muntazam, uzoq davom etuvchi jismoniy
yuklamalardan (1-1,5 soat davomida sekin yugurish, suzish, chang‘ida yurish, velosiped
haydash) foydalanish kerak.
53
Amerikalik olimlar salomatlikni asrash uchun har
bir inson har kuni mushak
kuchlarining evaziga 1200-2000 kkal sarflashi kerak, deb hisoblaydilar. Aqliy mehnat
namoyondalari atigi 600-700 kkal energiya sarflaydilar.
Jadvalda turli jismoniy mashqalar bilan shug‘ullanganda qancha energiya sarflanishi
keltirilgan.
Yuqori tezlikda sog‘lomlashtiruvchi yugurish, sport o‘yinlari bilan shug‘ullanish
energiya sarflash bo‘yicha etakchi o‘rinni egallaydi.
