|
Fizikadan tajriba ishlarini
|
| bet | 30/37 | | Sana | 18.01.2024 | | Hajmi | 3,78 Mb. | | #140601 |
Bog'liq механика тажриба-2023-2024Izotermik jarayon: Bir-biridаn mustаqil holdа 1662 yildа ingliz olimi Boyl vа 1667 yildа frаnsuz olimi Mаriott izotermik jаrаyon uchun quyidаgi qonunni kаshf etdilаr: o’zgаrmаs temperаturаdа (T= const) mа‘lum mаssаli gаzning bosimi hаjmgа teskаri proporsionаl holdа o’zgаrаdi:
Gaz izotermik kengayganda yoki siqilganda uning haroratsi o’zgarmagani uchun gazni ichki energiyasi ham o’zgarmaydi va termodinamikaning 1-qonuni quyidagi ko’rinishni oladi:
Demak, izotermik jarayonda gazga berilgan issiqlik miqdori to’lig’icha mexanik ish bajarishga sarflanadi. Gazni izotermik kengayishda bajargan ishi:
yoki
ko’rinishida bo’ladi.
Izobarik jarayon: Bosim o’zgarmas (P=const) bo’lganda gazga berilgan issiqlik miqdori uning haroratsini T1 dan T2 gacha ortishiga, hajmini V1 dan V2 gacha kengayishiga olib keladi. Bunday jarayonda bajarilgan ishni hisoblash uchun gaz holat tenglamasini hajm va harorat bo’yicha differensiallaymiz:
Bu holda to’liq ish:
ko’rinishidagi formula bilan aniqlanadi.
Izobarik jarayonda gazga berilgan issiqlik miqdori sistema ichki energiyasini oshirishga va mexanik ish bajarishga sarflanadi, ya’ni
Izoxorik jarayon:(V=const)
Agar gazga o’zgarmas hajm sharoitida issiqlik miqdori berilsa, uning bosimi va haroratsi ortadi. Aksincha, sistema issiqlik miqdori yuqotsa, uning haroratsi va bosimi kamayadi. Izoxorik jarayon grafigi PV diagrammada bosim o’qiga parallel to’g’ri chiziqdan iborat bo’ladi. Izoxorik jarayonda gazning hajmi o’zgarmagani uchun unga berilgan issiqlik miqdori to’lig’icha gazni ichki energiyasini o’zgarishiga teng bo’ladi:
Demak, izoxorik jarayonda gazdan olingan issiqlik miqdori uning ichki energiyasini kamayishiga, unga berilgan issiqlik miqdori esa uning ichki energiyasini oshishiga miqdor jihatdan teng bo’ladi.
Adiabatik jarayon: (Q=0)
Tashqi muhit bilan issiqlik almashmasdan sodir bo’ladigan jarayonga adiabatik jarayon deyiladi. Adiabatik jarayonda sistema tashqi muhitdan hech qanday issiqlik miqdori olmaydi va tashqariga ham hech qanday issiqlik miqdori chiqarmaydi. Shuning uchun adiabatik jarayon uchun termodinamikaning 1- qonuni quyidagi ko’rinishda bo’ladi: Adiabatik jarayon formulasini keltirib chiqarish uchun gaz holat tenglamasini P,V,T o’zgaruvchilar bo’yicha differensiallaymiz: Bundan: yoki (1+ ifodani hosil qilamiz. Adiabatik jarayonda ish sistemaning boshlang’ich va oxirgi ichki energiyalarning ayirmasiga teng bo’ladi:
|
| |
