|
Ekologik monitoring olib boriladigan joyni tanlash va tarifi
|
| bet | 74/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.org10.3. Ekologik monitoring olib boriladigan joyni tanlash va tarifi
Ekologik monitoring maktabda olib borilsa kuzatishlar o'tkazila digan joy, ekotizim avvalo maktab hududidan, qolavyersa o'sha tuman hududidan tanlab olinadi. Maktab ekomonitoringini tashkil qilish avvola joy tanlashdan boshlanadi, belgilangan joy kuzatishlar o'tkazishga mos bo'lishi kerak. Kuzatish olib boriladigan joyni alohida ajratib olib unda lokal ilmiy kuzatishlar olib boriladi, har Ьir maktab yoki boshqa tashkilot o'zi kuzatish olib boradigan, qilinadigan ishlami yaxshi Ьilib, belgilab olishi kerak.
Kuzatishlar kompleks hajmda boradi,bunda avvalo joyning ekopasporti yaxshilab o'rganiladi, keyinchalik boshqa jiddiy kuzatishlar olib borishga kirishiladi.
180
Monitoring olib boriladigan joyning fizik-geografik tarifi
Maktab yoki boshqa tashkilotning geografik joylashuvini Ьilish izlanishning asosi hisoЫanadi joy koordinati (gradus va minut, uzunligi va kengligi) o'rganiladi. Geografik xolatning ikkinchi belgisi joyning ma'lum taЬiiy hududiy kompleksga kirishi: taЬiiy zona, kichik zona,mamlakatning fizik-geografik,viloyatning fizik-geografik va ayni o'sha joyning fizik-geografik holati aniq ifoda etilishi kerak.Ushbu ma'lumotlami o'lkashunoslikka oid adaЬiyotlardan darhol topib olish mumkin.
Joyning geografikjoylashuvi aniqlab olingandan so'ng shamolning esish oqimi ushbu hududning qaysi tomonidan yo'nalgan va hududga
keladigan zararli gazlar havoni qay yo'sinda qaysi gazlar va boshqa chiqindilar Ьilan iflos qilishi o'rganiladi. Buning uchun eng yaqin meteostantsiya ma'lumotlari yoki maxalliy nashriyotlada chop qilingan adabiyotlardagi masshtab ma'lumotla1·idan foydalaniladi. Shamolning oqimi yo'nalishini aniqlash usuli oddiy. Qo'lda sakkiz rumbalik (shimol, shimol-sharq, sharq, janub-sharq, janub, janub-g'arb, g'arb, shimol g'arb) Ьir chiziqda tayyorlanadi. Har Ьir chiziq bo'ylab qabul qilingan masshtab bo'yicha yil davomida esgan shamol takrorlanishi hisobga olinadi va yil oxirida to'plangan ma'lumotlar Ьirga qo'sl1ilib Ьirlashtiriladi.
Kuzatish jarayonida albatta makroreef, mikrore\ef va mezoreleflar
o'rganilib boriladi:
O·rganiladigan hududning makrorelefi oqar suvlaming va tuproq yuzasining iflos\anishida juda katta ahamiyat kasb etadi. Makrorelefga suvning oqishini belgilaydigan joylar- suv bo'lgich inshoatlar, suv oqadigan e'q ariqlar, qir-adirlar, daryo voha\ari, tog' oldi zonalari, tog'lar kiradi.
Mezorelef va mikroreleflar aslida makrorelefning ichida shakllanadi.
Mezorelefning keng tarqalgan ko'rsatkichlariga jarlar, chuqur
liklar, daryolaming quyilish joylari, cho'qqilar, suv Ьo'ladigan inshoatl d, kiradi. Bular o'rganilayotgan davrda albattamorfologik ko'rsatkich lari: nisЬiy balandligi, yoki chuqurligi, eni, bo'yi, uzunligi, joylaming c:hяkli (t kis. qiyshiq. bukri va xokaza) ayniqsa ko'rinishi yaxshi aks t:tпrilish1 kerak.
O'rganilayotgan hudud mezorelefining yuzasi issiqlik va suvning tarqalishida katta rol o'ynaydi. Masalan qir-adirlaming shimoliy va
181
januЬiy tomonlarida albatta havo harorati, namning saqlanishi, o'sadigan o'simliklar turi Ьir-Ьiridan farq qiladi, bazan tuproq tipi, o'sayotgan o'simliklaming o'suv davri Ьilan ajralib turadi. Yer osti suvi yaqin joylarda,suvlar tarqaladigan, bo'linadigan joylarda tuproqning suv rejimida sezilarli darajada farqni ko'rish mumkin bo'ladi. Yoki tuproqda yeroziya jarayonining borishida ham mezorelefning o'mini ko'ri sh mumkin.
Mikrorelefni mezorelefning ayrim joylarida ko'rish mumkin,
ushbu joylar alohida kichik Ьir joy bo'lib chuqurlikmi, dunglikmi, yoki kundalar uyumimi, noqulay yuzalik bo'lib hajmi (10 kv.m, dan 100 kv.m. gacha) kichik bo'ladi.
|
| |
