|
Ishning maqsadi: Matematik ifodalarni paskal tilida yozilishi chiziqli dasturlar tuzishni o`rgatish va amaliy ko`nikmalar hosil qilish
| | bet | 84/142 | | Sana | 17.11.2023 | | Hajmi | 45,03 Mb. | | #100159 |
Bog'liq Axborot texnologiyalari kafedrasi ta’limda axborot texnologiyala Ishning maqsadi: Matematik ifodalarni paskal tilida yozilishi chiziqli dasturlar tuzishni o`rgatish va amaliy ko`nikmalar hosil qilish. Kutilayotgan natija: Matematik ifodalarni paskal tilida yozilishi chiziqli dasturlar tuzish haqida nazariy va amaliy ko‘nikmalar hosil qilinadi. Ish rejasi: -
Standart funksiyalar
-
Standart funksiyalarning Paskaldagi yozilishi
-
Algebraik ifodalar.
Nazariy ma’lumotlar:
Paskal tilida ham boshqa algoritmik tillar kabi arifmetik standart funksiyalari mavjud. Bu funksiyalarni matematik yozilishi va Paskal tilida ifodalanishi quyidagi jadvalda keltirilgan:
Funksiyalar
|
Paskal tilida ifodalanishi
|
sin x
|
sin(x)
|
Cosx
|
cos(x)
|
Arctg x
|
Arctan(x)
|
Lnx
|
ln(x)
|
ex
|
exp(x)
|
|
Sqrt(x)
|
x
|
Abs(x)
|
x2
|
sqr(x)
|
Argumentning kasr qismini topish funksiyasi
|
Frac(x)
|
Argumetning butun qismini topish funksiyasi
|
Int(x)
|
Arifmetik ifodaga doir misollar :1. 3ab2 Paskalda 3*a*sqr(b) yoki 3*a*b*b
2. Paskalda a/sqr(b) yoki a/(b*b) deb yozish mumkin
3. R va H o‘zgaruvchilarning ma’lum qiymatlarida ifodaning qiymati hisoblansin
Paskaldagi yozuvi: Pi*sqr(r)*h/3
Paskal tilida darajaga ko‘tarish amali yo‘q, shuning uchun, bu amalni bajarishda logarifmlash qoidasidan foydalanamiz.
Misol: y=an ,a0 ifodani hisoblashni ko‘rib chiqaylik. Tenglikni ikkala tomonini logarifmlaymiz:
Lny=lnan , logarifm hossasiga ko‘ra
Lny=nlna , bu tenglikdan "u" ni aniqlaymiz,
U=enlna - bu tenglikni Paskal tilida quyidagicha yozish mumkin:
y=exp(n*ln(a)).
X5 Paskalda exp(5*ln(x))
Endi sal murakkabroq arifmetik ifodalarni Paskal tilida yozilishini ko‘rib chiqaylik.
-
Matematik yozuvi
|
Paskal tilidagi yozuvi
|
|
(a+b)/(c+d)
|
|
a*(a+b)/(b*c)
|
|
1/(1-1/(1-1/x))
|
2-(x-b)2-eax+sincx
|
2-sqr(x-b)-exp(a*x)+sin(c*x)
|
|
x*(exp(x*x+y*y)-1)/sqrt(abs(x*x+y*y))
|
Chiziqli dasturlar tuzish.
Pascalda dastur quyidagi ikki qismdan tashkil topadi: tasvirlash qismi; asosiy qismi.
program dastur ismi;
Uses (modullar ro‘yxati);
Label(nishonlar ro‘yxati);
Const (o‘zgarmas miqdorlar);
var
(o‘zgaruvchi miqdorilar)
protseduralar va funktsiyalarni e’lon qilish;
begin
(asosiy qismi)
end.
Dastur tanasining asosiy qismi bu operatorlar bo‘limidir. Har qanday dasturda bu bo‘lim albatta bo‘lishi kerak. Dasturga qo‘yilgan masalani echish shu bo‘limda amalga oshiriladi. Boshqa bo‘limlar esa yordamchi bo‘limlar bo‘lib, tiplarni e’lon qilish bo‘limlari deb ataladi. Bu yordamchi bo‘limlar dasturda qatnashishi yoki qatnashmasligi ham mumkin, lekin ularning yozilish ketma-ketligi saqlanib qolinishi zarur.
1-Misol: Quyida ko‘rsatilgan funksiyaning qiymatini xisoblovchi dastur tuzung.
program funcqiym;
var x,a,b,y:real;
begin
readln(a,b,x);
y:=(a*sqr(x)+b)/2;
writeln('funksiyaning qiymati ',y:4:3,' ga teng');
readln;
end.
|
Dasturning nomi
O‘zgaruvchilar va ularning tipi
a,b,x-kattakillar qiymatini kiritish
funksiyaning Pascaldagi ko‘rinishi
|
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Ishning maqsadi: Matematik ifodalarni paskal tilida yozilishi chiziqli dasturlar tuzishni o`rgatish va amaliy ko`nikmalar hosil qilish
|
