Qurilmalarni machtalar yordamida ko‘tarish

murakkab. SHuning uchun, ikkita machta bilan qurilmani montaj qilish ko‘p 
qulayliklarga ega. Ayrim hollarda juft qilib to‘rta machtadan ham foydalanadi. 
Balandligi past poydevorlarga qurilmalarni o‘rnatish oson. Bunda, tayanch 
qismini sirpantirish yoki tayanch qismi sharnir atrofida aylantirib ko‘tarish 
mumkin. 
Tayanch qismini er bo‘ylab sirpantirib qurilmani ko‘tarishda machtalar 
poydevorning ikki tomoniga o‘rnatiladi (21a-rasm). 
21-rasm. Kolonnali qurilmani ko‘tarish usullari. 
 a - tayanch sirpantirib; b - tayanch oldidagi sharnir atrofida aylantirib. 
Ko‘tarilgan qurilma traktor yordamida poydevorga iloji boricha yaqin tortib 
kelinadi. SHunda, qurilma o‘qi ikkita machta orasidagi tekislikka perpendikulyar 
bo‘lishiga erilishadi. Qurilmaning tepa qismi ko‘tarilganda, uning tayanch qismi 
sirpanib poydevorga yaqinlashadi. Tayanch qismi harakatini rostlash uchun 
qurilmaning pastki qismi troslar yordamida straxovka
qilinadi. Qurilma o‘qi 
vertikal holatga yaqinlashganda, uning tayanch qismi erdan ko‘tariladi. So‘ng, uni 

poydevor ustiga ko‘tariladi va asta-sekin boltlarga o‘tkaziladi. Poydevor boltlari 
tortilishidan avval qurilma holati tekshiriladi. 
Sirpantirib ko‘tarish jarayoni machtalarni ikki tomonga qiya holatida ham 
borishi mumkin. Bunday hollarda chayqaluvchi machtalar yordamida ko‘tarish
deb aytish lozim. Qiya machtalar tayanchi poydevor o‘qi bo‘yicha emas, balki 
qurilma ilinish joyi va o‘qi orasiga o‘rnatiladi. Qurilmani ko‘tarishdan avval 
machtalar ko‘tarilayotgan yuk tomonga og‘diriladi. Yuk erdan ozgina
ko‘tarilganda keyin poydevor tomonga, ya’ni qurilmaning loyiha holatiga 
og‘diriladi. Yuk ko‘tarish moslamalariga tushayotgan kuchlarni grafik-analitik 
usulda aniqlanadi. Ma’lumki, yuk ko‘tarish jarayonida ushbu kuchlarni keng 
ko‘llamda o‘zgarishini inobatga olsak, hisob bo‘layotgan kuchlanishlar bir qator 
holatlar uchun hisoblanadi. 
Kuchlanishlar hisoblab topilgandan so‘ng, texnik xujjatlardagi ruxsat etilgan 
kuchlanishlar bilan taqqoslanadi. Undan keyin, ko‘tarish va tushirish jarayonida 
hosil bo‘layotgan maksimal kuchlanishlar uchun har bir elementning 
mustahkamlik hisobi o‘tkaziladi. 
Silindrik vertikal qurilma va baland metall konstruksiyalarni montaj qilishda 
tayanch qismi sharnir atrofida qurilmani burib ko‘tarish usuli keng ko‘lamda 
qo‘llanilmoqda (21b-rasm). 
Yig‘ilgan qurilma tayanch qismi bilan poydevorga olib kelinadi va sharnir 
orqali mahkamlanadi. Kran va kalta machtalar yordamida qurilmaning tepa 
qismining o‘qi va ufq orasidagi burchak 40-50
o
bo‘lmagunga qadar ko‘tariladi. 
Polispast uzunligi qisqartirilib, sharnir atrofida keyingi burilish amalga oshiriladi. 
Ko‘tarilayotgan qurilma va metall konstruksiyaga o‘qi bo‘ylab siquvchi 
kuchlanish ta’sir etadi. SHuning uchun, ko‘tarishdan avval qurilmani bo‘ylama 
egilish va siqilishga, maksimal kuchlanishga mustahkamlik hisobi o‘tkaziladi. 
Qurilmani ko‘tarish va poydevorga o‘tkazish jarayonining nihoyasida 
vertikal holatdagi kolonna yoki uskuna katta inersiya kuchlari ta’sirida ag‘darilib 
ketishi mumkin. Ushbu hodisa oldini olish maqsadida qurilmaning tepa qismiga 

tortib turuvchi tros bog‘lanadi va uning yordamida qurilma poydevorga asta-sekin 
o‘tkaziladi . 
Baland poydevorlarga qurilma va uskunalar faqat «sirpantirish» usulida 
o‘rnatiladi. Bu usulning murakkabligi shundaki, yuk erdan ko‘tarilgandan keyin 
poydevorga tegib ketishi man etiladi. Agarda, machtalar qo‘zg‘almas bo‘lsa, yukni 
past qismidan tortib turish yo‘li bilan poydevorga tegib ketmasligi ta’minlanadi 
(22a-rasm). 
 

Download 432,36 Kb.