|
qonunlar, qoidalar ham misol bo‘la oladi. Lekin, har qanday haqiqatBog'liq ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslikqonunlar, qoidalar ham misol bo‘la oladi. Lekin, har qanday haqiqat
obyektiv va mutlaq b oiib , doimo nisbiydir. Shuning uchun har qanday
obyekt yoki jarayonning tarkibiy xususiyati cheksiz murakkab bo‘lganligi
sababli, ulami hech qachon to'laligicha bilish mumkin emas. Bu bilishning
cheksizligi, uning chegarasi yo'qligini bildiradi. Yangi nazariyalar
eskilarini butunlay inkor etmaydi, balki ularning qo'llanish sohasini
chegaralaydi. Bularga klassik mexanika (Galiley-Nyuton mexanikasi),
relyativistik mexanika va kvant mexanikasi orasidagi munosabatlar misol
b oia oladi.
Ilmiy bilimlar shakliga ko‘pincha muammolar, farazlar, nazariyalar,
tamoyillar, kategoriyalar, qonunlar va dalillar kiritiladi. Lekin, shu narsa
ma’lumki, ba’zan yanglish dalillar ham bo'ladi, masalan, ko‘p asrlar
davomida Quyosh Yer atrofida aylanadi, degan yanglish ta’limot hukmron
bo'lgan (aslida esa teskarisi). Dalil deb haqiqiy hodisa emas, balki uning
mavjudligi to‘g‘risida xabar beruvchi bilimlar tushuniladi. Shuning uchun
ilmiy bilimlaming hamma shakllari va birinchi holda dalillaming haqiqiyligi
qattiq tekshirishdan o ‘tishi kerak.
Ilmiy bilishda dalillarning ahamiyati to‘g‘risida fiziolog I.P.Pavlov
shunday degan: «Fanda qora ishni qilishni o'rganing. Tadqiqot o ‘tkazing,
taqqoslang, dalillar yig'ing. Dalillar — olim uchun havoday zarur. Ularsiz
Siz hech qachon «ucha olmaysiz». Ularsiz nazariyangiz quruq chaqiriqdir».
Muammo
— bu hal qilinishi lozim bo'lgan jiddiy masala, olimlar
tomonidan tushunilgan, lekin unga javob berish uchun bor bilimlar
yetishmaydigan savoldir. Ilmiy muammoni to‘g‘ri tanlash juda muhimdir.
Ilmiy gipoteza
(faraz) — bu haqiqiyligi yoki n oto‘g‘riligi hali
|
| |
