11-Tema. Windows OS. Windows quramına tiyisli bolǵan operacion sistemalar
Joba :
1. Operatsion sistemalar hám olardıń túrleri.
2. Windows operatsion sistemasınıń shańaraǵı
3. Windows operatsion sistemasında fayllar menen islew
4. Utilita hám drayverlar
Tayansh sózler: operatsion sistema, interfeys, paydalanıwshı interfeysi, disktı basqarıw, baylanıs, jumısqa júklew, UNIX, LINUX, Mac ios, Windows, MS DOS, menyular, kontekst menyu, bas menyu, okno, fayl, fayl ólshemi, fayl keńeytpesi, jarlıq, papka, utilita, drayver,
defregmentatsiya, format
Operatsion sistemalar hám olardıń túrleri.
Operatsion sistema kompyuter jumısqa túsiriliwi menen júkleniwshi sonday bir programmaki, bul programma paydalanıwshına kompyuter menen mulokat etiw quralı bolıp xızmet etedi, onıń barlıq kurilmalari jumısın basqarıw imkaniyatın beredi. Operatsion sistema járdeminde operativ yaddan paydalanıw, disklardan informaciyalardı oqıw hám informaciyalardı disklarǵa jazıw, ámeliy programmalardı jumısqa túsiriw hám sol sıyaqlı túrli islerdi ámelge asırıw múmkin. Operatsion sistemaǵa mútájlik bar ekeniniń tiykarǵı sebebi, yukoridagi islerdi orınlaw ushın kompyuterdiń kuyi boskichdagi júzlegen yeki mińlaǵan elementar ámellerdi orınlawǵa tuwrı keledi.
Mısalı, disk jurgiziwshi yamasa vinchestr kurilmalari disktı aylantıriwshı dvigatellerin jumısqa túsiriw yamasa toqtatıw, oqıw kurilmalarini disktıń qandayda bir tsilindiriga ótkeriw, oqıw kurilmalaridan birin tańlaw, informaciyanı disk yulidan kompyuterge oqıw sıyaqlı elementar ámellernigina “tushinadi”. Sol sebepli qandayda bir fayldı bir disktan boshka diskka jazıp kúyiw sıyaqlı ápiwayı process da, disk jurgiziwshi jumısları menen baǵlıq mińlaǵan ámellerdi, olardı qadaǵalawı menen baǵlıq ámellerdi, disktaǵı fayllardıń jaylasıw kesteinen informaciyanı izlew hám kayta islew ámellerin hám taǵı bir kancha ámellerdi uz ishine aladı. Bunnan tashkari tómendegilerdi de esapqa alıw kerek:
túrli formatlı disklar ámeldegi bolıp, olardıń hár biri menen operatsion sistema isley biliwi shárt. Paydalanıwshı ushın bolsa hár qanday formatlı disketler menen islew procesi birdey keshiwi kerek.
disktaǵı hár bir fayl uz urniga iye, biraq olardıń disktıń kayerida jaylasqanlıǵın paydalanıwshı biliwi shárt emes, fayllardıń jaylasıw kestein shólkemlestiriw, informaciyanı izlew, fayllarǵa jay ajıratıw sıyaqlı islerdi operatsion sistema ámelge asıradı.
nusqa alıw programması jumısı vaktida bir neshe ónlab arnawlı jaǵdaylarǵa dus keliniwi múmkin, mısalı informaciyanı oqıw yamasa jazıw daǵı qátelik (disktaǵı kerekli informaciya jaylasqan birpara yullarning isten chikishi), disk jurgiziwshilerdiń jumısqa tayer emesligi ( disk urnida emes), nusqa olinayotgan fayl ushın diskta jay yukligi hám xakazo. Áne sol barlıq jaǵdaylardan chikish jumısların orınlaw hám paydalanıwshına bul xakda kerekli xabar berip barıw kerek.
Operatsion sistemanıń tiykarǵı waziypası paydalanıwshın onıń orınlawı hám ulıwma biliwi de kerek bulmagan yukoridagi zerikarli hám de júdá quramalı jumıslardan tek etiw, kompyuter menen mulokot etiwde qolaylıqlar jaratıw bolıp tabıladı. Bunnan tashkari, operatsion sistema fayllardı kóshiriw yeki baspaǵa chikarish, kerekli programmalardı operativ yadqa júklep jumısqa túsiriw hám basqarıwdı olarǵa uzatıw, operativ yadtı programma jumısı sońǵında bosatib basqarıwdı taǵı ózine alıw sıyaqlı islerdi de atqaradı.
Házirgi waqıtta operatsion sistemanıń bir neshe túrleri bar.
Mac OS X operatsion sisteması, Linux-operatsion sisteması, Unix operatsion sisteması, Windows shańaraqları keń tarkalgan bolıp bular óznavbatida bir neshe túrlerge bolınıp ketedi.
Mac OS X operatsion sisteması Macintosh firması kompyuterler islep shıǵarıwdı baslaǵannan keyin, 1984 jıldan baslap Apple firmasınıń Mac OS X operatsion sistemasın islep shıǵıw baslandı. Bul Mac OS X den paydalanıwda normativ qolaylıqlar jaratıw ushın jańa GUI (grafik interfeys) lar model retinde paydalanildi. Mac OS X operatsion sistemasınıń eń aqırǵı versiyası, kóp funktsiyalı operatsion sistema bolıp, Apple dıń kompyuterleri ushın mólsherlengen
1-súwret. Mac OS Apple dıń tiykarǵı ayna kórinisi.
Mac OS X Macintoshning aldınǵı versiyaları barlıq múmkinshiliklerin óz ishine alıp, sapalı suwret belgileri, elektron pochta, az waqıt-layn haridlar, optikalıq disklarǵa jazıw hám keńeytirilgen multimedia múmkinshiliklerin óz ichga aladı.
Mac OS X tómendegi funktsiyalarǵa iye:
Jumıs stol jańa qıdırıw texnologiyası
Gadjetlar dep atalǵan jumıs stolidagi instrementlar panelin
Ishki operativ Veb-brauzer
Ata-ana qadaǵalawı
Mashina waqıtı dep atalǵan islep shıǵılǵan rezerv programması
3-D jeke video hám audio konferenciya
Spam xabarlardı jónge salıw etiwshi fil'tr programması
Bluetooth smartfon basqa mobil apparatlar menen isleytuǵın
kontaktlar dizimi
Internette nama esitiwshi yamasa video kóruvchi Quick Time dıń eń aqırǵı versiyası
Windows tarmaq jalǵanıwı hám Windowstıń hújjetleri menen islew UNIX operatsion sisteması UNIX 1970 jıldıń baslarında Bell Laboratoriyası ilimpazları tárepinen jaratıldı. Kommerciya bazarında UNIX federal qaǵıydaları normalari sebepli aktiv úgit-násiyatlaw qadaǵan etildi. UNIX kóp sanlı kolledj jáne onıversitetlar ushın litsenziya aldı. UNIX hár qıylı daǵı kompyuterler ushın mólsherlengen edi. 1980 jılda telefon kompaniyaları sınıwınan keyin (deregulirovanie) UNIX texnikalıq hám programmalıq kompaniyalar tárepinen kóplegen litsenziyalarǵa iye boldı. Bul operatsion sistemanıń geyparaları ámeldegi bolıp, bir-birinen azǵantay parıq etedi. Programmistler UNIXning bir versiyasınan basqasına ámeliy programmalıq támiynattı kóshirip atırǵan waqıtta programmanı qayta jazıwǵa tuwrı keledi. UNIXning birpara versiyalarında buyrıqlar qatarı berilgen bolsa, kóbisinde paydalanıwshınıń grafik interfeyslerin usınıs etedi. 32-súwret. UNIX operatsion sisteması UNIXning kóplegen versiyalarında paydalanıwshınıń grafik interfeysleri bar.
Búgingi kúnde hár túrlı ólshem degi kóplegen kompyuterlerde UNIX operatsion sisteması bar.
Paydalanıwshılar operatsion sistema maslasıwshılıǵı hám támiynatı sebepli UNIX menen islesedi. SUN hám IBM sıyaqlı óndiriwshiler jeke kompyuterler hám jumısshı stanciyalardı UNIX operatsion sisteması menen birge satıwıp atır.
LINUX-operatsion sisteması
LINUX-tez ósip baratırǵan operatsion sistemalardan biri bolıp tabıladı. Linux 1991 jılda jaratılǵan bolıp, kóp wazıypalı, ataqlı, UNIX operatsion qatlamına kiretuǵın operatsion sistema bolıp tabıladı.
Tiykarǵı operatsionga qosımsha túrde Linux óz ishine kóplegen programmalastırıw tillerin hám xizmetker qural (utilita) larni óz ishine aladı. Linux operatsion sistemalar sıyaqlı programmalar múlkshilik programmalıq ónim emes. Linux ashıq kodlı programmalıq támiynat bolıp, Bul kodtı ózgertiw hám qayta bólistiriw ushın usınıs etiledi. Programmalıq támiynattıń ishki kórsetpelerin hám qayta bólistiriliwiniń sheklewleri tuwrısında hesh qanday avtorlıq huqıqı joq. Kóplegen programmistler UNIXning eń jaqsı versiyaların tayarlaw ushın Linuxni ózgertiw hám qayta bólistiriw jumısların alıp barǵanlar. Aktivatorlarning ashıq kodlı programmalıq támiynattan paydalanıwınıń eki tiykarǵı abzallıqları ámeldegi: programmalıq támiynattı ózgertiriwshiler basqalar menen programmalıq támiynat múmkinshiliklerin jaqsılaw hám paydalanıwshılardıń programmalıq támiynatqa bolǵan mútajliklerin qandırıw múmkinshiligine ıyelesedi.
2-súwret Linuxda paydalanıwshınıń ajıratılǵan interfeysi
Operatsion sistema (OT) kompyuter apparat resursları arasında barlıq iskerligin muwapıqlastırıw ushın kórsetpeler beretuǵın programma quramı esaplanadı. Kóplegen kompyuter qosıw hám óshiriw, apparatlar konfiguratsiya qılıw, yadtı basqarıw, wazıypalardı muwapıqlastırıw, fayl basqarıw jumıs iskerligin monıtorıń qılıw, tarmaq qawipsizligin támiyinlew, internet jalǵanıwın ornatıw hám basqa qurallardı basqarıw hám soǵan uqsas wazıypalardı óz ishine aladı. Operatsion sistemalar optikalıq disk yamasa mobil' flesh-yad tasıwshıları járdeminde islewi múmkin bolsada, kópkina jaǵdaylardaoperatsion sistema ornatılǵan hám kompyuterdiń qattı diskında jaylasqan boladı.Avtonom operatsion sistemalar - stol kompyuterlerine, noutbuklarga, jeke kompyuterlerge yamasa mobil apparatlarǵa jalǵanatuǵın kompyuterler bolıp tabıladı. Birpara operatsion sistemalar klientler dep ataladı, sebebi olar tarmaq operatsion sistemalar menen birgelikte isleydi. Sistemada isleytuǵın klient tarmaq menen hám tarmaqsız islewi múmkin.
1. Windows operatsion sistemasınıń shańaraǵı
Windows - bul operatsion sistema (OT), yaǵnıy arnawlı programma bolıp, ol insan menen kompyuter ortasında baylanısti ornatadı hám de kompyuterdiń barlıq apparatlarınıń jumısın basqaradi. Operatsion sistemanıń túrleri júdá kóp, mısalı MS DOS 1. 0 den MS DOS 6. 22 ge shekem, OS/2, UNIX, LINUX hám taǵı basqalar.
Operatsion sistemalardan eń belgilileri bul Microsoft firmasınıń MS DOS hám Windows programmaları, Apple firmasınıń Macintosh programması, UNIX hám LINUX programmaları esaplanadı. Bulardan eń kóp tarqalǵanı MICROSOFT kompaniyasınıń Windows operatsion sistemaları bolıp tabıladı. Windows - bul anglichan sóz bolıp, “áynekler” degen mánisti ańlatadı, yaǵnıy Windows sistemasında barlıq programmalar «oyna» kórinisinde isleydi.
Windows - Microsoft (MS) firmasınıń programma jemisi bolıp, arnawlı tayarlıqqa iye bolmaǵan kompyuterden paydalanıwshılar ushın mólsherlengen operatsion sistema bolıp tabıladı. Onıń tiykarǵı maqseti - kompyuterden paydalanıwdı ılajı bolǵanınsha soda, úyreniw ushın ańsat hám qolay, usınıń menen birge paydalanıwshına múmkin shekem keń múmkinshilikler jaratıw holiga keltiriw bolıp tabıladı. Házirgi kúnde usı talaplarǵa juwap beretuǵın operatsion sistema bul - MS Windows XR grafik operatsion sisteması esaplanadı.
1980 jıllar ortalarında Microsoft paydalanıwshınıń grafik múmkinshilikleri ámeldegi bolǵan Windowstıń birinshi versiyaların shıǵardı.
Windows 3. x 1990 jıl
Windows NT 3. 1 1993
Windows 95 1995
Windows 98 1998
Windows Millennium Edition 2000 •
Windows 2000 Professional 2000
Windows XP 2001
Service Pack 2 2004
Windows vista 2006/2007
Windows 7 2009
Windows 8
Windows 10 2015
Házirgi waqıtta avtonom operatsion sistemalar qatarına - Windows 7, Windows 8, Windows 10, Mac OS X, UNIX hám Linuxlar kiredi. Basqa avtonom operatsion sistemalar tarmaqtıń kishi bólegin quraytuǵın milliyqamsızlandırıw hám kishi biznes qarıydarları tarmaq múmkinshiliklerin da óz ishine aladı. Sondan berli Microsoft mudamı Windowstıń jańalanǵan versiyaların diagnostika, avtomatikalıq ornatıw, plastifitsirlangan qawipsizlik hám qolaylanǵan paydalanıwshı interfeysleri ámeldegi bolǵan innovciyalıq ayrıqshalıqlarǵa iye etip shıǵarıp atır.
Windows 7 paydalanıwshı jumıs tájiriybesin jaqsılaytuǵın bir neshe programmalardan shólkemlesken. Kópkina paydalanıwshılar tómendegi Windows 7 dıń versiyalarınan birin tańlaydilar: Windows 7 Starter, Windows 7 Home Premium, Windows 7 Ultimate, or Windows 7 Professional. Windows 7 Starter-netbuklar hám basqa kishi portativ kompyuterler ushın qollanıladı. Windows 7 paydalanıwshılarǵa fayllardı qıdırıw qolaylıgini, printer hám basqa apparatlarǵa jalǵanıwdı, internetge lokal tarmaq hám sımsız baylanıs arqalı jalǵanıw imkaniyatın beredi. Windows dıń bul basılıwı ádetde jańa kompyuterlerge ornatıladı hám usaqlap satıw sawda dúkanlarınan satıp alıw múmkin emes.
Windows7 HomePremium Windows7 Starter dıń barlıq múmkinshiliklerin óz ishine aladı. Sonıń menen birge Aero Flip 3 D joqarı anıqlıqtaǵı filmler jaratıw imkaniyatın beredi.
3-súwret. Windows 7 Ultimate
Windows 7 Ultimate - Windows 7 Home Premium fayllardı saqlap qoluvchi qosımsha múmkinshiliklerden tısqarı 35 tiller kompleksin da óz ishine aladı.
Windows operatsion sisteması funktsiyaları.
4 - súwret.
Bul suwretde kórsetilgen Windowstıń eń aqırǵı versiyalarında atqarılatuǵın funktsiyalar kóplegen operatsion sistemalarda birdey wazıypalardı orınlasadı.
Birpara operatsion sistemalar paydalanıwshın baqlaw, admınıstrator qawipsizligin ornatıw ushın da xızmet etedi. (2. a, 2. vrasm) Shóntak kompyuterlerinde hám kópkina mobil apparatlarda, mısalı smartfonlarda operatsion sistema ROM mikrosxemasida jaylasadı.
Túrli ólshem degi kompyuterlerde túrli operatsion sistemalar qollanıladı, sebebi kompyuterdiń túrine qaray operatsion sistema jazıladı. Mısalı universal kompyuterlerde jeke kompyuter operatsion sisteması qollanilmaydi. Hátte, birdey túrdegi mısalı jeke komp'yuerlarida da hár qıylı daǵı operatsion sistemalar qollanıladı. Geyparalarında kóp sanlı operatsion sistemalardan da paydalanıladı. Siz programmalıq támiynat satıp alıp atırǵanıńızda bul operatsion sistema sizdiń jeke kompyuterińiz yamasa mobil apparatngizga ornatılıwına isenim bolıwıńız kerek. Birpara jaǵdaylarda paydalanılıp atırǵan operatsion sistemalar platforma (platform) lar da dep ataladı. Satıp alınǵan programmalıq támiynat álbette bólek ámeliy programmalar menen úskenelestirilgen platforma (operatsion sistema ) den ibarat boladı. Sross-platform programması kóp sanlı operatsion sistema programmalarınan biri esaplanadı.
5 -súwret. Sross-platform programması
Windows operatsion sistemasınıń funktsiyaları Esaplaw sistemasın poziciyasin tiykarınan onıń OT i belgileydi. Soǵan qaramastan, esaplaw sistemasınan aktiv paydalanıwshılar, kóbinese, oǵan anıqlama beriwde talayyin qiynaladilar. Bul zat bólekan OT bir-birimenen oǵan baylanıslı bolmaǵan eki funktsiyanı orınlawı menen baylanıslı: bul paydalanıwshına, programmistke keńeytirilgen, virtual mashina múmkinshiligin jaratıw menen qolaylıq jaratıw hám ekinshi kompyuterdiń resurslarini ratsional basqarıw menen odan nátiyjeli paydalanıwdı asırıw bolıp tabıladı.
Grafik interfeysten paydalanıw Microsoft kompaniyası, paydalanıwshılarǵa grafik interfeys hám bir neshe qosımshalar menen bir waqıtta islew imkaniyatın berdi. Grafik interfeys bar ekenligi jáne onıMicrosoft tárepinen (Graphical User Interfase, GUI), keń kólemde quwatlanıw soǵan alıp keldiki, kóplegen jańa programma ónimleri sol jańa múmkinshiliklerge qaratb islep shıǵıldı. Waqıt ótiwi menen Microsoft kompaniyası, esaplawlar isenimliligi hám ol natiyjeliligin támiyinlewge itibarın qaratdı, biraq paydalanıwshına intultiv tárepten túsinikli hám ulıwma qolay interfeys menen támiyinlew
tiykarǵı másele bolıp qaldı.
Apparatlardı modernizaciyalaw ushın, sistema resurslarini basqarıw ushın hám tarmaqqa jalǵanıwı máselelerin jónge salıw qılıw ushın tarmaq admınıstratorlari hám basqa jetilisken paydalanıwshılar buyrıqlar qatarı interfeysi menen islesedi. Buyrıqlar qatarı interfeysinde paydalanıwshı buyrıqlardı kiritedi yamasa klaviatura daǵı bólek tuymelerdi basıw arqalı kiritiledi. Birpara adamlar buyrıqlar qatarından paydalanıwdı qıyın dep oylasadı, sebebi bul anıq orfografiyanı, grammatikanı hám tinish belgilerin qoyıwda anıqlıqtı talap etedi.
Waqıt jetiwmasligi sıyaqlı kishi qáteler de qáte xabarları islep shıǵaradı. Buyrıqlar interfeysi paydalanıwshına parametrlerdi tolıq baqlaw ushın kóbirek basqarıw imkaniyatın beredi. Buyrıqlar qatarı interfeysi menen islew, kompyuterge kiritilgen buyrıqlar kompleksi buyrıqlar tili dep ataladı. Buyrıqlar qatarı interfeysi sizdan anıq grammatikanı, orfografiyanı hám tinish belgileri anıqlıǵın talap etedi.
|
