|
Paydalaniwshi (programmist) programmasin qayta islewdi támiyinlewshi programma
|
| bet | 17/73 | | Sana | 04.02.2024 | | Hajmi | 13,96 Mb. | | #151371 |
Bog'liq LEKCIYA IKT1. Paydalaniwshi (programmist) programmasin qayta islewdi támiyinlewshi programma.
a) Translyator - berilgen programmani ekilik kodqa aylandirip beriwshi, sonda ǵana ol Kompyuterge túsinikli boladi~
b) Tekst redaktorlari - JEEM ge kirtilgennen soń berilgen programmani redaktorlaw~
v) Baylanis redaktori - bir neshe translyaciya bolǵan programmalardi iqshám law~
g) Júklewshi - translyaciya bolǵan programmani mashina yadina júkleydi~
d) Otladchik - programmaniń nátiyjesinde qátelerdi tabiw.
2. Drayver programmalar. Drayver programmalar JEEM niń quramina kiriwshi sirtqi qurilmalar menen maǵliwmat almasiwdi támiyinleydi. Bul qurilmalar (disk, displey, printer) diń basqariwshi programmalari drayverleri bar.
3. Kiritiw-shiǵariw sitemasin dúziwshi programma. Olar Kompyuterdiń tiykarǵi qurilmalarin avtomat túrde tez támiyinleydi.
4. Komandani qayta islewdi támiyinlewshi programma. Bul járdeminde paydalaniwshi JEEM menen qatnas ornatadi.
5. JEEM larda bir Waqıttiń ózinde bir neshe máselelerdi orınlaw di támiyinlewshi programma. Bul programmalardiń barliǵi JEEM niń sirtqi yadinda jaylasqan bolip, zárúr bolǵan Waqıtta operatıv yadqa júklenedi.
Sistemali programmalar jiyindisi operacion sistemanı dúzedi.
Operacion sistema Kompyuter iske túsiwi menen júkleniwshi usinday bir programma, bul programma paydalaniwshiǵa EEM menen baylanis jasaw qurali bolip xizmet qıladı, onı ń barliq qurilmalari isin basqariw imkaniyatın beredi. Operacion sistema járdeminde tez islewshi operatıv yadtan paydalaniw, disklardaǵi maǵliwmatlardi Oqıw yaki maǵliwmatlardi disklarǵa jiynaw, ámeliy programmalardi iske túsiriw hám usinday túrli islerdi ámelge asiriw múmkin. Operacion sistemaǵa talap barliǵiniń tiykarǵi sebebi ondaǵi programmalarsiz bunday islerdi orınlaw ushın bir qansha basqishlardaǵi júzlep yaki mińlap elementar ámellerdi orınlaw ǵa tuwri keledi.
Máselen, disk júritiwshi yamasa vinchester qurilmalari diskti aylandiriwshi dvigatellerdi iske túsiriw yamasa toqtatıw, Oqıw qurilmalarin disktiń bir cilindrine ótkiziw, Oqıw qurilmalarinan birin tańlaw maǵliwmatlardi disk jolinan Kompyuterge Oqıw siyaqli elementar ámellerdi ǵana túsinedi. !ne sonı ń ushın bir fayldi bir disktan basqa diskqa jazıp qoyiw siyaqli ápiwayi procesti de, disk júritiwshi isleri menen baylanisli mińlap ámellerdi, olardı ń qadaǵalawi menen baylanisli ámellerdi, diskdaǵi fayllardiń jaylasiw tablicasinan maǵliwmatlardi izlew hám qayta islew ámellerin hám jáne bir qansha ámellerdi óz ishine aladi. Bunnan tisqari tómendegilerdi de esapqa aliw kerek.
Túrli formatli disketler bar bolip, olardı ń hár biri menen opiracion sistema isley biliwi shárt. Paydalaniwshi ushın bolsa hár qanday formatli disketler menen islew processi bir qiyli keshiwi kerek. Diskdaǵi hár bir fayl óz ornı na iye, biraq olardı ń disktiń qay jerde jaylasqanliǵin paydalaniwshi biliwi shárt emes fayllardiń jaylasiw tablicasin dúzip, maǵliwmatlardi izlew, fayllarǵa orin ajratıw siyaqli islerdi operacion sistema ámelge asiradi.
Nusqa aliw programmasi jumıs waqtinda bir neshe onlaǵan arnawli waziypalarǵa dus keliwi múmkin, máselen maǵliwmatlardi Oqıw yamasa jaziwdaǵi qátelik (disktegi kerekli maǵliwmat jaylasqan bazi jollardiń isten shiǵiwi), disk júritiwshiniń jumısqa tayar emesligi (disk ornı nda emes), nusqa alinip atırǵan fayl ushın diskda orin joqliǵi hám t.b. !ne usı barliq jaǵaylardan shiǵiw jumısların orınlaw hám paydalaniwshiǵa bul haqqında kerekli xabar berip bariw kerek.
Bunnan tisqari, opiracion sistema fayllardi kóshiriw yamasa baspaǵa shiǵariw, kerekli programmalardi tez islewshi operatıv yadqa júklep iske túsiriw hám basqariwdi olarǵa uzatıw operatıv yadti programma isi sońinda bosatıp basqariwdi jáne ózine aliw siyaqli jumıslardi da orinlaydi.
Qaǵiyda boyınsha IBM PC Kompyuterleri MICROSOFT CORPARATION MS DOS operacion sistemalari járdeminde basqariladi.
MS DOS sistemasi tómendegi bólimlerden dúzilgen.
Kiritiw-shiǵariw bazali sistemasi (BIOS): EEM niń turaqli yad qurilmasinda jaylasqan bolip, Kompyuter ishine ornatılǵan boladi. Onı ń waziypasi kiritiw-shiǵiriw menen baylanisli bolǵan operacion sistemanıń ápiwayi hám universal xizmetlerin orınlaw dan ibarat. Bul sistema Kompyuterdi jaqqanda, onı ń yadin hám qurilmaniń isin tekseriwshi tekstti óz ishinde saqlaydi. Bunnan basqa, onda OS júkleniwin támiyinlewshi programma jaylasqan.
OS ni júklewshi júdá qisqa programma bolip, ol MS DOS disktiń birinshi sektorinda jaylasqan boladi.
Bul programmaniń waziypasi MS DOS ti júklewdi juwmaqlastiriwshi OS niń qalǵan 2 modulin Oqıw dan ibarat.
Qatti diskta OS júklewshisi 2 bólimnen quralǵan. Bul qatti disktiń diskovodlarǵa ajiratıliwina baylanisli. Birinshi bólimi qatti disktiń birinshi bóliminde jaylasadi hám támiyinlewdi qatti disktiń qaysi bóliminen dawam etiw kerekligin kórsetedi. Ekinshi bólimi-kórsetilgen bólimniń birinshi bóleginde jaylasqan bolip, yadqa MS DOS tiń modullerin kóshiredi hám basqariwdi olarǵa beredi.
80.SYS hám MS DOS.SYS diskli fayllar. Olardı OS júklewshisi yadqa kóshiredi hám Kompyuter yadinda turaqli saqlaydi.
80.SYS (INPUT-OUTPUT) - BIOS tiń yadtaǵi dawami bolip esaplanadi. MS DOS.SYS DOS tiń joqari dárejedegi waziypalarin orinlaydi.
MS DOS tiń buyriq processori paydalaniwshi kiritken komandalardi qayta isleydi. Buyriq processori OS júklenip atırǵan disktiń COMMAND.COM fayllarinda jaylasadi. Paydalaniwshiniń {ishki} dep atalatuǵin geypara komandalarin, yaǵniy (TYPE, DIR, COPU) di buyriq processori ózi orinlaydi. Qalǵan sirtqi komandalardi orınlaw ushın tuwri keletuǵin programmani izleydi, onı yadqa kóshirip, basqariwdi oǵan beredi.
MS DOS tiń sirtqi komandalari OS menen birgelikte júklenetuǵin fayllardaǵi programmalar, máselen: FORMAT.
Drayver qurilmalari MS DOS tiń kiritiw-shiǵariw sistemasin Tolıq tiriwshi hám jańa qurilmalardiń isin támiyinlewshi arnawli programmalar. Máselen, drayver járdeminde Kompyuter yadiniń bólimi bolǵan {elektron disk} penen islew múmkinshilikleri tuwiladi. Bunda drayverler atı CONFIG.SYS faylinda kórsetiledi.
|
| |
