246
tipidagi yo`naltiruvchilar sinchkovlik bilan yig`ilish va moslashtirishni talab qiladi,
chunki detallarning bir oz o`rnidan siljishi yo`naltiruvchilarning to`xtatishiga sabab
bo`ladi.
Ochiq tipdagi yo`naltiruvchi sxemasi 3.6.11-rasm,
b da berilgan: turg`un
asos
3da mahkamlangan silindrik sterjen
1 bo`yicha
prizmasimon ishchi yuzali
karetka
2 harakatlanadi.
Prizmatik yo`naltiruvchilarda trapetsiyasimon to`g`riburchakli yoki
uchburchak kesimli prizmalar
1 ishlatiladi (3.6.12-rasm,
a). Yo`naltiruvchilar
tirqishini rostlash plankalar yoki “suxariklar” yordamida amalga oshiriladi.
Sxemada (3.6.12-rasm,
b) yo`naltiruvchilarni siljitish vistup
1 va plankalar
2
yordamida, vertikal siljitish esa
ikkita plankalar 3 yordamida amalga oshiriladi.
3.6.12-rasm. Prizmali sirpanish yonaltirgichi
3.6.11-rasm,
г da ko`rsatilgan yo`naltiruvchilarda tirqishni rostlash
“suxariklar”
3 yordamida amalga oshiriladi. Tanlash to`g`riligi va detallar
birikmasining aniqligini quyidagi formula asosida tekshiriladi:
bu yerda Δ — berilgan
haroratda minimal tirqish, mm;
D
1
— detalni qamrab
oluvchi berilgan dopusk bo`yicha eng kichik diametri (yoki chiziqli o`lchamlari)
mm;
D
2
— detalni qamrab oluvchi berilgan dopusk bo`yicha eng katta diametri (yoki
chiziqli o`lchamlari, mm);
t
0
va
t — o`z o`rnida yo`naltiruvchilarning boshlang`ich
va oxirgi haroratlari,
0
С;
α
1
va
α
2
— bog`langan detallar
materialining chiziqli
kengayishi koeffitsiyenti (3.6.2. jadval).
247
“
Plyus” belgisini
t >
t
0
, «
minus» belgisini esa
t <
t
0
bo`lganda olinadi. Δ ≥0
bo`lganda posadka to`g`ri bo`lgan sanaladi, boshqa hollarda bo`sh posadkani
(посадка с зазором) belgilash yoki chiziqli kengayishi koeffitsiyenti bir xil bo`lgan
(farqi uncha ko`p bo`lmagan) materiallarni ishlatish kerak.
Ayrim hollarda
yo`naltiruvchilarning diametri va kengligini kamaytirish mumkin, ammo bunda
konstruktsiyaning mustahkamligi va eskirishini inobatga olish lozim.
