N atijada
K = co
- h
(46.2)
kelib chiqadi.
D em ak , a y la n m a h arakatdag i jism ixtiyoriy
n u q tasin in g tezligi
u ning burchak tezligi bilan tekshirilayotgan n u q tad a n aylanish o ‘qi-
g a c h a b o ‘lgan m aso fa k o ‘pay tm asig a te n g . Ix tiy o riy n u q ta tezlig i
chiziqli tezlik deb ataladi.
A ylanm a harakatdagi jism ixtiyoriy nuq tasin in g tezlanishini u r in
m a va norm al tashkil etuvchilardan iborat d eb qarash m um kin:
d V
d a ,
V 2
сo2h2
az = —г = —гп-, an = — = ------ ,
x
dt
dt
"
p
p
’
b u
yerda
= e; p =
h .
Shuning uchun
ax = cA,
an =
ы2 h,
a = ^ a 2 +
a 2 = I
i
J
e
2 + to4
(46.3)
b o ‘ladi.
D em ak, chiziqli tezlik,
u rin m a, n o rm al va t o ‘la tez lan ish la rn in g
tabiiy usulda aniqlanishi m os ravishda (46.2) va (46.3) fo rm ulalard an
iborat.
84-rasm ,
b dan:
tgja = — = -!ф .
(46.4)
an
со
(46.4)
form uladan ko‘ram izki, bu rch ak tezligi bilan b u rch a k te z
lanishi jism ning h am m a nuqtalari u ch u n b ir xil boMgani sababli te z
lanish bilan n o rm al tezlan ish (radius) o rasidag i b u rc h a k ц o ‘zgar-
m asdan qoladi. A ylanm a harakatdagi jism ixtiyoriy n u q tasining c h i
ziqli tezligi h a m d a tezlanish i m azku r n u q ta d a n aylanish o ‘q ig ach a
b o ‘lgan m asofaga p roporsional ravishda o ‘zgaradi.
4 7 - § . Chiziqli tezlik va tezlanish vektori
Jism ixtiyoriy
M
n uq tasining
rad iu s-v e k to rin i
r
bilan b elg ilay-
m iz (84-rasm ,
a) .
A O O M dan:
sin(coA,? ) = —,
r
A = r s i n ( ® V ) .
(47.1)
(47.1) ni (46.2) ga q o ‘yamiz:
V = to /- s in ( S " ,r ) ,
73
85-rasm.
b u n d a n
V = 5 x
f
(47.2)
kelib chiqadi.
D em ak, chiziqli tezlik vektori jism b u rch a k tezligi bilan tek sh i
rilayotgan n u q ta rad iu s-vektorin ing vektor k o ‘paytm asiga teng.
C hiziqli tezlan ish vektorini aniqlash u c h u n (47.2) dan vaqt b o ‘-
yicha hosila olam iz:
-
d V
dm
~
^
d r
a = —— = — x r + ( o x —
d t
dt
dt
dm
-
d r
ft
b u n d a
N atijad a
a = г x r + 3>x V .
(47.3)
(47.3) form ulada:
ax = e x
r ,
a„ = й х
V .
(47.4)
D em ak, (47.3)
chiziqli tezlanish vektorini, (47.4) ning birinchisi
u rin m a (tangensial) tezlanish va ikkinchisi esa norm al (m arkazga in-
tilm a ) tezlanish vektorini ifodalaydi. M azkur vektorlar yo ‘nalishi 85-
rasm d a k o ‘rsatilgan.
