7 .8 -shakl.
Bir g'ildirakning tashqi aylanasi bilan ikkinchi g'ildirakning ich
ki aylanasi orasida radial tirqish hosil b o iad i.
Qirqimda tishlar qirqil-
magandek tasvirlanadi. Standartga muofiq yetaklovchi g'ildirakning
tishi yetaklanuvchi g'ildirakning tishi oldida tasvirlanadi. Shunga ko'ra,
yetaklanuvchi g'ildirak tishining tashqi aylanasi qismi shitrix chiziqda
tasvirlanadi. G 'ildiraklam ing tores, y a’ni chapdan ko'rinishida tashqi
aylanalar o'zaro kesishish joyida ham asosiy tutash chiziqda tasvirlanadi.
Tashqi va ichki aylanalar orasidagi tirqish bir xil 0,25
-m ga teng bo'ladi.
Tishli g'ildirak ilashmalari chizmasida tishlam ing yo'nalishi ilashmadagi
bitta g'ildirakda, ko'pincha, shestemyada ko'rsatiladi (7.8-shakl,
a,
b, d).
Ichki ilashmada (7 .9 -shakl) katta tishli g'ildirak ichida joylashgan
kichik tishli g'ildirak tishlari silindirik tishli g'ildirak tishlariga o'xshagan
bo'ladi. Katta g'idirak o'yiqlari ichki g'ildirak tishlarining profiliga mos
bo'ladi. Tashqi va ichki ilashmalarda silindirik
tishli ilashmalar bir xil
ishni bajaradi va ular bir xil parametrlarda chiziladi. Bu yerda ichki
kichik g'ildirak yetaklovchi hisoblanadi.
Evolventa profilli tishning bir qancha afzalliklari bilan bir qatorda
kamchiliklari ham mavjud. Qavariq profil bilan u tutashayotgan
tishlam ing urinish zonasida egrilik radiusi katta bo'lmaydi.
Tishlar
ishlagan vaqtda urinish zonasida davriy ravishda ezuvchi kuchlanish
hosil bo'ladi. Qayta-qayta takrorlanish natijasida ezuvchi kuchlanish
tishlar yon sirtining uvalanib ketishiga sabab bo'ladi, y a’ni charchash
263
7 .9 -shakl.
ishlangan shestemyali uzatmalar
evolventa profilli uzatmalarga
nisbatan
kuch
(nagruzka)ni
2-3 marta ko‘p qabul qiladi.
Urinish evolventasimon chiziqli
tishlami M. L. Novikov nuqtaviy
kontakt bo‘yicha
kuchni tishlar
sirtiga
tarqatib
yuboruvchi
p -ю ...зо
ilashmaga almashtirdi. Tishlar
7.10-shakl.
Profili aylanaga yaqin egri chi
ziq bo‘lib, yetaklovchi g ‘il-
diraklarda tishi qavariq, yetaklanuvchisida botiq bo‘ladi (7.10-shakl).
Bunda bir tishning boshqa bir tishga tegib turgan yuzasi ko‘payadi,
demak, tishlarda kuchlanish kamayadi. Novikov sistemasidagi g ‘il-
diraklar qiyshiq tishli va tishlari vint shaklida bo‘lib, bu hoi ravon
ishlashga yordam beradi.
holatini paydo qiladi.
Bunday
holat kelib chiqmasligi uchun
urinish zonasidagi kuchlanishni
kamaytirish lozim bo'ladi. Bu
masalani M. L. Novikov hal
qiladi va u
Novikov ilashishi
deb ataladi.
Bu ilashish asosida
264
Normal kesimli doiradan iborat qiyshiq kesilgan vintsimon val (tish
shunday shaklga ega) g'ildirakning tores sirtiga chiqqanda egri chiziqlari
hosil bo ‘ladi. Novikov tishli ilashmani chizishda barcha parametrlari
modul
m va tishlar soni z ga muvofiq aniqlanadi. Boshlang‘ich aylana
diametri: shestemyada
dn =mzp g ‘ildirakda
dn2=mz„ tashqi aylana
diametri: shestemyada
din=dn +2,3m, g ‘ildirakda
dm =dn„ ichki aylana
diametri: shestemyada
dm =dn = 0Jm , g ‘ildirakda
d.n =d>p- 26 m, o'qlari
orasidagi
masofa
aw = dn2+^ ”\ ^ gildirakning eni
b=(0,2-0,4)aw, tishlar
soni
z = ( 10-60)cosp ga muvofiq topiladi.
