147
C
b
va C
GU
ni qiymatini baholash uchun (3.35) ifodada yassi kondensatorning
formulasidan foydalanamiz
-
d
S
C
GU
rи
b
0
,
(3.36)
GU
rGU
b
S
C
0
,
bu
yerda
- maydon yo’nalishi bo’yicha gazli ulanishning o’lchami;
d –
izolyatsiyaning qalinligi;
S
GU
– elektr maydon kuch chiziqlariga bo’lgan gazli
ulanish ko’ngdalang
kesimining yuzasi;
GU
r
va
rI
gazli ulanishni to’ldiradigan
muhitning va izolyatsiyaning nisbiy dielektrik singdiruvchanligi.
C
GU
va C
b
ning (3.36) ifodasini (3.35)ga quyib va
d
ni hisobga
olganimizda quyidagi ifodaga kelamiz:
d
U
U
rI
rGU
GUcheg
QR
2
.
(3.37)
Bu ifoda bir jinsli maydonlar uchun o’rinli bo’lib, bir jinsli bo’magan
elektr
maydon uchun quyidagi ko’rinishga keladi:
I
rI
rGU
GUcheg
QR
d
U
U
2
.
(3.38)
Pashen qonuniga ko’ra millimetrning yuzdan bir ulushiga teng bo’lgan
o’lchamli gazli ulanish uchun bosimning atmosfera bosimiga yaqin qiymatida
razryadlanish kuchlanishi gazli ulanishning o’lchamiga juda kuchsiz bog’langan,
va havo uchun 300 V. U holda
QR
U
kuchlanishi
uchun formula quyidagi
ko’rinishga keladi:
I
rI
rGU
QR
d
,
U
2
0
.
(3.39)
(3.39) ifodadan turli usullar bilan
QR
U
ni ko’paytirish mumkinligini
tushinamiz. Masalan, bu ifodadan ko’rinadiki,
izolyatsiyaga mineral moy
singdirish orqali uning nisbiy dielektrik singdiruvchanligini oshirish, ya’ni
rGU
ni
rI
bilan almashtirish hisobiga
QR
U
ni 2,2 martaga oshirish mumkin.
148
Kuchlanishning
QR
U
U
qiymatida gazli ulanishda davriy ravishda QR
paydo bo’ladi va so’nadi. Har bir razryadlanishda
razryadlanish kanalida
qandaydir
W
energiya sochiladi. Uning bir qismi izolyatsiyani emirishga
sarflanadi. Davriy ravishda takrorlanayotgan QRdagi o’rtacha quvvat quyidagi
ifoda yordamida aniqlaniladi:
QR
f
QR
W
n
P
,
(3.40)
bu yerda
f
n
- birlik vaqt ichidagi QRlar soni. QR kanalida
energiyaning qisman
sochilishining manbai izolyatsiyadagi elektr maydoni, ya’ni tegishli sig’imlardagi
maydon hisoblanadi.
Elektrik eskirishi va izolyatsiya xizmat qilish muddatining tezligi yuqorida
ta’kidlaganimizdek QRning o’rtacha quvvatiga
QR
P
va
sochiluvchi energiya
QR
W
ga bog’liq. Shuning uchun
QR
