partiyalari yoki cheklangan nomenklaturadagi mahsulotlarning yirik

85 
Bir necha kompaniyalarni tanishtiruvchi mahalliy agentlar bilan 
birgalikda ishlash TMK xorijiy filiali mahsulotining shu agent xizmatidan 
foydalanuvchi boshqa firmalar tovarlari va xizmatlari bilan shu 
kompaniyalar doirasida yashirin raqobat qilishi havfini o’z ichiga oladi. 
Biron-bir agentni xorijiy sherik sifatida tanlashdan oldin uning sof 
vijdonligi, umumiy bilimi, harakatchanligi va muayyan tovarlar va 
xizmatlar assortimenti bilan ishlash tajribasining mavjudligiga ishonch 
hosil qilish lozim.
Potensial sheriklarni to’g’ri baholash uchun, ularning qaysilari 
ko’proq mahalliy ma’muriyat va hukumat doiralarining ko’magi va 
hurmatiga egaligi, shuningdek: Ular xalqaro kompaniyaning qabul 
qiluvchi mamlakatdagi strategiyasini tushuna oladimi? Qabul qiluvchi 
mamlakat bozoriga xalqaro kompaniya chiqarayotgan tovarlar va 
xizmatlar assortimentiga rozi bo’la oladimi? Xalqaro kompaniya xorijiy 
filialiga mahalliy bozorda ishonchli ishga doir aloqalarni ta’minlay 
oladimi? O’z sotish tizimini taklif qila oladimi? degan masalalarni aniqlab 
olish zarur. 
Muloqotga yaxshi kirishuvchan sherik bilan hamkorlik qilish 
maqsadga muvofiq, bu yangi bozorni o’zlashtirish bilan bog’liq 
asabiyliklarni yumshatadi. Biroq muloqotga kirishuvchanlik – asosiy narsa 
emas. Ba’zan ko’proq rasmiy muloqot qiluvchi mahalliy kompaniya 
mahalliy bozor bilan mustahkam aloqalarga ega bo’lishi, samaraliroq va 
malakali ish yuritishi hamda xalqaro kompaniya talablariga ko’proq mos 
kelishi mumkin.
Qabul qiluvchi mamlakatlik sheriklar odatda xalqaro kompaniya bilan 
qo’shma faoliyatini ehtiyotkorlik bilan, ya’ni mahalliy bozorga birinchi 
ikki yil davomida pastroq baholarda kam turdagi mahsulotni chiqarish 
bilan boshlashni ma’qul topadi. Bu davr mobaynida shunday muammolar 
vujudga kelishi mumkinki, ularning ta’siri natijasida xalqaro kompaniya 
bilan hamkorlik amalga oshmasligi mumkin. 
Shu bilan birga xalqaro kompaniya mahalliy bozorni yaxshi biladigan 
sheriklarning takliflariga e’tibor bilan qarashi kerak. Xususan, mahalliy 
sherik qabul qiluvchi mamlakat bozoriga chiqarilayotgan tovarlar 
assortimentini o’zgartirishni yoki qadoqlashni bezash va o’ramda tovarlar 
birligi miqdorini mahalliy iste’molchilar didiga mos holda o’zgartirishni 
asossiz bo’lmagan tarzda taklif qilishi mumkin. 
Xalqaro kompaniya rahbariyati o’tish davridagi mamlakatlarda bozor 
xo’jaligi tizimi sharoitlarida faoliyat yuritishda katta tajribaga ega 
bo’lmagan sheriklarni tanlash xususiyatlarini o’rganishga alohida e’tibor 

86 
beradi. Sheriklarni (xususan, MDH mamlakatlarida) tanlash bo’yicha chop 
etilgan tavsiyanomalarning obzori sobiq SSSR respublikalarida sherik 
tanlayotgan xalqaro kompaniyalarning “9 qoida”sini ajratishga imkon 
beradi: 
1. Sherik haqidagi tasavvurga asoslanmasdan uni tekshirish va 
biznes-rejasini o’rganish; 
2. Sobiq SSSR korxonalari xodimlarining psixologiyasi va mahalliy 
an’analarini hurmat qilish; 
3. Hamkorlikni minimal hajmli bitimlardan boshlash; 
4. 
Kelishuvni 
imzolashdan 
avval, 
sherik 
bilan 
ishonchli 
telekommunikatsiya aloqasi o’rnatilganligini aniqlash; 
5. Sherik firmalar javobgar xodimlarining familiyalari va real 
vakolatlarini aniq bilish; 
6. MDH mamlakatlarida tashqi savdo va xorijiy investitsiyalar 
haqidagi qonunchilikni chuqur o’rganish; 
7. Ichki baholar qanday shakllanishini va ularni boshqa 
mamlakatlardan raqobatchi firmalar bergan takliflar bilan solishtirishni 
bilish; 
8. Mahsulot sifatini aniqlovchi standartlarning me’yorlarini bilish, 
chunki MDH mamlakatlari firmalarining xodimlari shu me’yorlarni
ma’qul ko’radi; 
9. Soat farqlanishlarini hisobga olish. 

Download 1,44 Mb.