|
Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti fanidan ma’ruzalar matni
|
| bet | 142/190 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 3,04 Mb. | | #228471 |
Bog'liq Umumiy pedagogikaAxloqiy tarbiya. Intizom. Komenskiy yoshligidan boshlab bolada axloq va odob hosil qilish kerakligini aytadi. Mardlik, o’zini tuta bilish, chidamlilik, vaqt va vaziyat talab qilganida foyda yetkazishga tayyor bo’lib turish, burchni ado qilish kabi xislatlar fazilatdir. SHu asosiy fazilatlardan tashqari kamtarlik, mo’min-qobillik, kishilarga xayrixohlik, pokizalik, puxtalik, xushmuomalalik, kattalarni hurmatlash, mehnatsevarlik xislatlarni tarbiyalashni ham muhim vazifa, deb hisoblaydi.
U quyidagilarni axloqiy tarbiya vositalari deb biladi: a) ota-ona, o’qituvchi, o’rtoqlarining namunasi; b) bolalarga yo’l-yo’riq ko’rsatish, ular bilan suhbatlar o’tkazish; v) bolalarni yaxshi xulqqa o’rgatishda mashqlar o’tkazish, yalqovlik, o’ylamay ish qilishga, intizomsizlikka qarshi kurashish.
Komenskiy intizomning katta ahamiyati borligini ko’rsatib, «Intizomsiz maktab bamisoli suvsiz tegirmondir» degan chex maqolini keltiradi. O’rta asr maktablarida kaltak vositasi bilan o’rnatiladigan intizomga u qarshi chiqadi. Bolalarga insoniy muomalada bo’lishni tavsiya etadi. Intizom: o’qituvchining namuna ko’rsatishi, samimiy, ochiq xayrixohligi, o’qituvchining bolaga bo’lgan to’g’ri munosabati (agar u bolani sevsa, uning yaxshi bo’lishini istasa, darsi mazmunli bo’lsa, tushuntira olsa intizomlilik vujudga keladi), bolani ko’pchilik oldida, o’rtoqlari o’rtasida oqilona maqtash yoki qoralash intizomlilikka olib keladi, deydi.
O’qituvchining o’rni va unga qo’yiladigan talablar. Komenskiy o’z davrida iste’dodsiz, ma’lumotsiz o’qituvchilarni qattiq tanqid etdi. O’qituvchilikni «er yuzidagi har qanday kasbdan ko’ra yuqoriroq turadigan juda faxrli kasb» deb hisobladi. Bu o’qituvchiga nisbatan yangi ilg’or qarash edi, chunki o’sha davrda o’qituvchilik kasbiga hurmat bilan qaralmas edi. Komenskiy aholining o’qituvchiga hurmat bilan qarashini talab etishi bilan o’qituvchining o’zi jamiyatda muhim vazifani bajarayotganini tushunib olishi va o’z qadr-qimmatini yaxshi bilib olishi lozimligini uqtiradi. O’qituvchi sof vijdonli, ishchan, sabotli, axloqli bo’lishi, o’z ishini sevishi, o’quvchilarga otalardek muomala qilishi, ularda bilimga havas tug’dirishi lozim. «O’zi» namuna ko’rsatib, o’quvchilarni o’ziga ergashtirishi o’qituvchining birinchi vazifasidir, degan edi.
SHunday qilib, taniqli slavyan pedagogi YAn Amos Komenskiy butun dunyoda pedagogika ilmiga asos solib, maktab taraqqiyotiga, pedagogik ilmiga katta ta’sir ko’rsatdi. Uni ko’p G’arbiy yevropa mamlakatlari maktab ishini yaxshilash maqsadida taklif etdilar. Uning darsliklari ko’p tillarga, jumladan o’zbek tiliga ham tarjima etildi. 150 yildan ortiq vaqt davomida uning yozgan asarlari boshlang’ich ta’lim uchun darslik sifatida xizmat qildi. Mashhur nemis olimi Leybnits qayd qilib o’tganidek, falsafani taraqqiy ettirishda Kopernik qanday rol o’ynagan bo’lsa, pedagogikani taraqqiy ettirishda Komenskiy ham shunday rol o’ynadi.
Komenskiyning pedagogikasi ilmiy pedagogik bo’lib, jahon madaniyatiga qo’shilgan katta hissadir. Uning qarashlari hozirgacha o’z ahamiyatini yo’qotgani yo’q.
|
| |
