PAXTA VA ZIG’IR TOLALARIDAN TO’QILGAN GAZLAMALAR,
ULARNING XUSUSIYATLARI
Karatayeva Shohista
A.Qodiriy nomidagi JDPI, Fizika va texnologik ta’lim fakulteti,
Texnologik ta’lim yo’nalishi 4-kurs talabasi, Jizzax, O’zbekiston
e-mail:karataevasohista@gmail.com
Umumiy o’rta ta’limning DTS va o’quv rejasida 5-sinf Texnologiya
darslarida Servis xizmati yo’nalishi bo’yicha Gazlamashunoslik bobini o’rganish
uchun ma’lum bir soatlar ajratilgan. Bu mavzular qatoriga: Tikuvchilik o‘quv
xonasi. Tabiiy tolalarning olinishi va ularning xususiyatlari. Sarja (polotno) to‘qish
(2 soat); Gazlamaning o‘ng va teskari tomonlarini, bo‘ylama va ko‘ndalang iplarini
aniqlash (2 soat) mavzulari kiritilgan .
Shu bois o’quvchilarga tabiiy tolalarning olinishi va ularning xususiyatlari
yuzasidan ma’lumotlarga ega bo’lishi kerak. Maqolada paxta va zig’ir
tolalaridan
to’qilgan gazlamalar, ularning xususiyatlariga oid dars materiallarining pedagogik-
psixologik tahlili bayon qilinadi
Paxta tolasi — chigit qobigʻida o’sib yetiladigan ingichka, silliq,
uzun va
pishiq tabiiy tola. Asosan, paxta o’simligi sellyulozasidan iborat. Paxta tozalash
korxonalarida chigitlardan ajratib olinadi. Ulardan ip va toʻqimachilik mahsulotlari
tayyorlashda ishlatiladi. Paxta tolasidan, asosan, toʻqimachilik sanoatida turli ip
gazlama (
satin, batist, zefir, toʻr, poplin va h.k.), trikotaj
va boshqalar ishlab
chiqariladi, yigirilgan ip tayyorlanadi. Undan aviatsiya, elektrotexnika, elektronika
va avtomobil sanoatida parashyut jihozi, maxsus qistirmalar, izolyasiya
materiallari,
transportyor lentalari, avtoshinalar, tasmali uzatmalar uchun yuritma
tasmalari va boshqa mahsulotlar ishlab chiqariladi. Bundan tashqari,
tibbiyot
uchun momiq paxta, toʻqilmagan gazlama materiallar va boshqalar olishda ham
ishlatiladi.
Satin (frans. satin) — paxta ipi yoki
kimyoviy toladan toʻqiladigan gazlamadir.
Xuddi atlasta oʻxshab toʻqiladi,
lekin atlasning
oʻngiga tanda iplari koʻproq chiqib turadi, yaʼni
Satinning oʻngida arqoq iplari koʻproq boʻladi.
Har metr satinning ogʻirligi 90-150 g . Satin
ayol va erkaklar koʻylagi, astarlik va boshqalar
uchun ishlatiladi
.
Batist (frans. batiste) — juda ingichka
pishitilgan ipdan polotnoli urilishda toʻqilgan
gazlama. Zigʻir yoki paxta tolasidan olinadigan
iplardan toʻqiladi.
Oq yoki har xil och rangda
boʻladi. Batistdan yozgi koʻylak, ich kiyim,
choyshab, yostiq jildlari va boshqa buyumlar
tiqiladi.
