Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
ta'kidlashlaricha, raqamli transformatsiya asosida amalga oshiriladigan raqamli
iqtisodiyot innovatsion raqamli texnologiyalarining va on-layn texnologiyalarning
iqtisodiy tizim barcha ishtirokchilari tomonidan ishlatilishidir. Jahon banki
mutaxassislarining aytishlariga ko’ra esa raqamli iqtisodiyot tezkorlik bilan
rivojlanadigan iqtisodiyotning yangi paradigmasidir.
Raqamli transformatsiya asosida yuzaga keladigan
raqamli texnologiyalar
bizning hayot tarzimizni, ish faoliyatimizni, iste’molni va nahsulot hamda
hizmatlar
ishlab
chiqarishni
tubdan
o’zgartirib
yuboradi.
Buboradaengmuhimtendentsiyalari, bulutlihisoblashlar,
blokcheyn texnologiyalar,
buyumlar internet, robototexnoka,
3D-
texnologiyalar,
Big Data
, sun’iy intellect,
biotexnologiya, virtual voqe’lik, qo’shimcha reallik,
ijtimoiy tarmoqlar, simsiz
aloqa va mashinaviy ta’limdir. Bularningbarchasinibirlashtirgan holda aqlli
texnologiyalar (
Smart everything
) sifatida birlashtirish mumkin.
Misol sifatida
aqlli uylarni, aqllli tarmoqlarni, intellectual biznes-jarayonlarni, optimal
energetikani, aqlli davlat boshqaruvi tizimini keltirish mumkin. Ma’lumotlarning
yangi
analitikasi
Big Data
deb nomlangan katta ma’lumotlar to’plamini qayta
ishlash va tahlil qilishga imkon beradi. Bu jarayonlarning barchasi raqamli
transformatsiya bilan bog’liq bo’lgan intellectual tarmoqlarning qurilish bloklarini
tashkil qiladi.
XelR. Verien raqamli texnologiyalar yordamida iqtisodiy faoliyatning
transformatsiyasini amalga oshirishning beshta asosiy usulini taklif qildi:
1.
Ma’lumotlar yig’ish
– firmalar mijozlarning hoxish-istaklari
haqidagi katta
hajmdagi ma’lumotlarni yig’adilar va bu ma’lumotlarni faoliyatni yaxshilash,
mijozlarning o’zini tutishini bashoratlash va ko’rsatilayotgan hizmatlar sifatini
yaxshilash uchun ishlatadilar.
2.
Personallashtirish va kastomizatsiya qilish
– bu firmalarning individual
mahsulotlar va hizmatlar taklif qila olish qobiliyti ma’nosida tushuniladi.
Mijozlar esa o’z navbatida haridlar tarixini bilish, billing bo’yicha ma’lumotlar
olish, yetkazib berish manzillari bilish kabi imkoniyatlarga ega bo’ladilar.
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
3.
Doimiy rivojlanish va tajribalar o’tkazish
. Firmalar katta ma’lumotlar
bazalaridan
foydalanish, tizimlarni avtomatlashtirish bo’yicha kuchli
bashoratlash algpritmarini ishlatish va zahiralarni taqsimlash hamda ishlab
chiqarishda qarorlar qabul qilish kabi imkoniyatlarga ega bo’ladilar.
4.
Kontraktlardagi innovatsiyalar
. Firmalar va iste’molchilar o’zlari trnzaktsiya
o’tkazadigan shaxslarning faoliyatlari samaradorliligini kuzata va nazorat qila
oladilar. Bu esa iqtisodiy kelishuvlarning yangi turlari (
ridesharing – transport
vositalarining birgalikda ishlatilishi
) paydo bo’lishiga olib keladi. Ammo
hozirda
carshering
degan tushuncha ham mavjud, bunda qandaydir bir tomon
uning mulkdori bo’lmaydi.
5.
Kommunikatsiya
va
koordinatsiya
.
Simsiz
aloqa
vositalari,
videokonferentsiyalar va hujjatlar almashinish uchun qo’llaniladigan dasturiy
ta’minot kabi kommunikatsiya vositalari insonlar va resurslarga olar qaerda
bo’lganligidan qat’i-nazar o’zaro yaxshiroq muloqot qilish imkonini beradi.
Shu tufayli firmalar o’z mahsulotlari va hizmatari bilan global bozorda
yaxshiroq ishlay oladilar.
2016 yildan boshlab
