Kitobxonlarga sistemali katalogdan foydaianishda
yordamlashish
Sistemali katalogni juda puxta va chuqur o'ylab rasmiylashti
rish kitobxonga hamma vaqt ham uning uchun kerakli bo'limni
qidirib topish imkonini beravermaydi. Fondning mantiqiy jihat
dan yoritilishida yuqorida ko'rsatib o‘tilgan
barcha afzalliklarga
ega bo‘lgan sistemali tartib kitobxondan klassifikatsiya sxema-
sini yaxshi bilishni, o‘zini qiziqtirgan temani qidirib topa olish-
ni, umumiy bo‘lim dan uning bo‘limchalariga
izchillik bilan
o‘tishni talab qiladi. Kutubxona katalogidan foydalanishni oson-
lashtirish uchun bir qancha qo‘llanmalar ishlab chiqish kerak;
bu qo‘llanmalar orasida sistemali katalogga doir alfavit-predmet
ko‘rsatkichi ko‘proq ahamiyatga ega.
Alfavit-predmet ko‘rsatkich
Bu ko‘rsatkich kutubxona klassifikatsiyasi
jadvallariga ilova
qilingan xuddi shunday ko‘rsatkich bilan ko‘pgina umumiy tomon-
larga ega. Alfavit-predmet ko‘rsatkichming jadvallarga ilova qilin
gan ko‘rsatkichidan farqi faqat uning vazifasidadir - jadvallarga
ilova qilingan ko‘rsatkichdan kutubxonachi klassifikatsiyalash ja
rayonida foydalanadi, katalogga doir alfavit-predmet ko‘rsatkichi
esa, garchi kutubxonachi katalogdan har xil ma’lumotlarni bilib
olish
uchun undan foydalansada, asosan kitobxonlarga yordam-
lashishga mo‘ljallangan.
Alfavit-predmet ko‘rsatkichida bilimning asosiy, yetakchi so-
halarining, juz’iy fanlarning va shu
sohalarga oid alohida masa-
lalarning, eng muhim ilmiy problemalarning, alohida tushun-
chalar hamda fanlar o ‘rganadigan asosiy obyekt bo‘lib qolgan
predmetlarning nomlari va hokazolar
umumiy alfavit tartibida
keltiriladi. Har bir nomdan keyin bo'lim ning indeksi ko‘rsatiladi,
undan muayyan temadagi kitobni qidirib topish kerak bo‘ladi.
Temaning nomi bilan indeksi birgalikda ko‘rsatkich rubrikasini
tashkil etadi.
Ko‘rsatkichning har bir rubrikasi alohida kartochkaga yozib
qo‘yilgan, kartochkalar esa katalog yashiklarida alfavit tartibida
101
joylashtirilgan vaqtda ko‘rsatkichning
kartochka formasi juda
qulay bo‘ladi.
Ko‘rsatkichning asosiy vazifasi — kitobxonga sistemali kata
logdan foydalanish paytida spravka qo‘llanmasi tariqasida xiz
m at qilish va uning kerakli bo‘lim ni topishiga yordamlashish-
dir. Biroq ko‘rsatkichning yordamchi xarakterga ega bo‘lishi
sistemali katalog tuzishga qanday talablar qo'yilsa, uni tuzish-
ga ham shunday talablar qo‘yish kerakligini istisno qilmaydi.
Rubrikalardagi sarlavhalarning ifodalanishi fanda va ijtimoiy
tajribada qabul qilingan terminologiyaga qat’iy mos bo‘lm og‘i
lozim.
