tugatildi. Bu hudud ichidagi banklar o‘rtasida operatsiyalarning sanoqli soatlarda o‘tkazilishiga
imkon beradi.
Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasida bir qancha tijorat aksionerlik banklari faoliyat
ko‘rsatmoqda. Tijorat banklari milliy iqtisodiyotning
turli soha va tarmoqlari, korxona va
tashkilotlari, xo‘jalik va tadbirkorlik sub’ektlarini kreditlash, moliyalash va ularga hisob- kitob
xizmati ko‘rsatishni amalga oshiradi. Banklar faoliyati to‘la mustaqildir. O‘z
resurslari etmay
qolganda ular boshqa banklardan yoki Markaziy bankdan kredit olishlari mumkin.
Fond birjasi.
Moliyaviy tadbirkorlikning elementlaridan yana biri fond birjasidir.
Kapitalning ko‘payishi, aktivlarning haqiqiy narxini aniqlashga qaratilgan qimmatbaho qog‘ozlar
bozoriga fond birjasi deyiladi. Fond birjasining faoliyat tamoyili talab va taklifni tezkor
tartiblashtirishdan iboratdir. Fond birjalarida qimmatbaho qog‘ozlarning kopirovkasi o‘tkaziladi.
Bunga muvofiq birjaning kopirovka bo‘limi mutaxassislari birja orqali o‘tayotgan barcha
qimmatbaho qog‘ozlarning harid kursi va sotuv kurslarini muntazam ravishda baholab boradilar.
Joriy kurslar esa doimo chiroqli tabloda yozilib, maxsus byulletenda chop etiladi. Joriy kurslarga
binoan shu vaqt shu birjada ma’lum aksiyalarni sotish yoki sotib olish narxlari aniqlanadi. Bu
narxlar maxsus
formula yordamida chiqarilsa, ular birja faolligining indeksini aniqlash uchun
asos bo‘ladi. Birja faolligi iqtisodiyotda sodir bo‘layotgan ahvolni o‘ziga xos ravishda aks
ettiradi.
SHu
bilan birga, davlat monopolistik kapitalizm sharoitida qimmatbaho qog‘ozlar
savdosida birja roli ancha pasaydi. Buning asosiy sababi kuchli kreditmoliya institutlarining
yuzaga kelishidadir. Ular qimmatbaho qog‘ozlar savdosini birjalarsiz olib boradilar.
Qimmatbaho
qog‘ozlar savdosida birjalar roli tushib ketganiga sabab,
davlat
obligatsiyalarining qimmatbaho qog‘ozlar umumiy hajmidagi salmog‘i oshganligidadir.
Hozirgi vaqtda O‘zbekistonda ham fond birjalari o‘z faoliyatini amalga oshirib
kelmoqda.
