Soyib raupov ijtimoiy siyosat

152 
yosh bolali ayollar, ko‘p bollali oilalar, og‘ir toifadagi nogironlar, yakka turmush 
tarzidagi insonlar. 
Suzib yuruvchi kambag‘allik
. Kambag‘allikdan vaqtinchalik yaxshi turmush 
sharoitiga o‘tganlar va aksincha yaxshi turmush sharoitidan kambag‘allikka o‘tib 
qolganlar. 
Xulosa o‘rnida shuni takidlash lozimki, demokratik davlatlar o‘zlarining
kambag‘allikka qarshi kurash siyosatlarida biz yuqorida sanab o‘tgan 
kambag‘allikning kelib chiqish sabablarini va uning turli ko‘rinishlari 
xususiyatlarini inobatga olishlari lozim. 
 
13.2. Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida kambag‘allikka qarshi
kurashishning zamonaviy tajribalari.
Ijtimoiy himoya tizimi bu – kambag‘allik va tengsizlikni kamaytirish, aholining 
ijtimoiy zaif qatlamlari farovonligini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar va 
dasturlar majmuasidan iborat davlat siyosatidir. 
G‘arb davlatlarida ijtimoiy himoyaning markazlashgan tizimi XX-asrning 
boshlarida Germaniya va Buyuk Britaniyada ijtimoiy ta’minot tizimlarining 
yaratilishi davrida, bir oz keyinroq esa AQShda – Buyuk depressiya davrida 
muvaffaqiyatga erisha boshladi. 100 yil oldin ijtimoiy himoya tizimlari faqatgina bir 
necha mamlakatda rasman mavjud bo‘lgan bo‘lsa, bugungi kunga kelib ushbu tizim 
deyarli barcha davlatlarda amal qilmoqda. Mamlakatlar o‘z imkoniyatlari, milliy 
sharoitlari va ustuvorliklariga asoslanib ijtimoiy himoya tizimlarini quradilar. 
Ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash tizimi nafaqat moddiy yordam berishga, balki 
aholining yordamga muhtoj qatlamlarini kambag‘allikdan chiqarishga yo‘naltirilgan 
bo‘lishi muhim rol o‘ynaydi. Rivojlangan mamlakatlarda 1990 yillardan boshlab 
nafaqa ko‘rinishidagi ijtimoiy yordam oluvchilarni rasmiy tadbirkorlikka jalb qilish 
uchun majburiy talablar joriy qilingan. Bu amaliyot qo‘llanilgan mamlakatlarda 
(Koreya, AQSh, Yangi Zelandiya, Buyuk Britaniya va boshqalar.) aholi bandligi 
oshgani kuzatilgan. 

153 
K
ambag‘allikdagi inson farovonligini faqatgina daromadlarga asoslangan 
baholash o‘rniga boshqa ko‘p kriteriyali tizimlari bilan o‘lchash kambag‘allikka 
qarshi kurashishning samarasini yanada oshiradi. Kambag‘allik bu faqatgina 
daromadlar emas, bu turli o‘lchamli (toza ichimlik suvi, sog‘liqni saqlash, sanitariya 
holati, boshqa zarur xizmatlar) hayot sifatini ifodalovchi ko‘rsatkichdir. Maqsadli 
ijtimoiy yordam ko‘rsatish tizimidagi bu o‘zgarishlar qisman Avstriya, Belgiya, 
Avstraliya, Kanada, Chexiya, Daniya va boshqa mamlakatlarda 2000 yillarning 
o‘rtalarida rasmiy kambag‘allik darajasini kamaytirishga omil bo‘lgan. 
Turli mamlakatlar kambag‘allik darajasini kamaytirish uchun turli modellarni 
qo‘llashadi. Misol uchun, shved modeli ikki maqsadni ko‘zda tutadi: to‘liq bandlik 
va daromadlar tengsizligini kamaytirishni ta’minlash. Mazkur mamlakatida, 
ishsizlarni o‘qitish va qayta tayyorlash, talab yuqori bo‘lgan sohalarda ishlash 
qobiliyatini tiklashni ma’qul ko‘rishadi. 
Odatda Xitoyning qashshoqlikka qarshi kurashdagi muvaffaqiyati manzilli 
yordam, qishloq xo‘jaligidagi islohotlar, kambag‘al aholini ma’lum ko‘nikmalarga 
o‘rgatish, infratuzilma va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish kabi asosiy tayanch 
ustunlarga asoslangan, deya e’tirof etiladi. 
Bunday yondashuv tufayli, bugungi kunda Xitoy — qashshoqlikni 
qisqartirishning rekord sur’atlarini namoyish etayotgan va birinchi marta 
“Qashshoqlikni kamaytirish bo‘yicha BMT mingyillik rivojlanish maqsadlari”ga 
erishgan mamlakat hisoblanadi. O‘tgan 40 yil mobaynida XXR 740 milliondan ortiq 
kishini qashshoqlikdan olib chiqdi. Bunday yutuqlar, avvalo, joylarda izchil ishlarni 
amalga oshirish, qat’iy ma’muriy nazorat o‘rnatish orqali ta’minlangan. 
Kambag‘allikka 
qarshi 
kurash 
mamlakat 
ijtimoiy-iqtisodiy 
taraqqiyot 
strategiyasining asosiy maqsadi hisoblanadi. Mamlakatda faol kichik biznesni 
qo‘llab-quvvatlash orqali ularni ish bilan ta’minlash va aholining kam ta’minlangan 
qismiga pullik yordamlar ko‘rsatish kabi vazifalar kiradi.
1
1
https://uzjournals.edu.uz/cgi/viewcontent.cgi?article=1879&context=interfinance 

154 
Chexiyada esa kambag‘al aholini moddiy tomondan qo‘llab-quvvatlash uchun 
asosiy nafaqadan tashqari mahsulotlar va pul ko‘rinishidagi qo‘shimcha ko‘maklar 
beriladi. 
AQShda kambag‘allarga ko‘rsatilayotgan yordam aholining 15 foizidan 20 
foizigacha qismini qamrab oluvchi maxsus dasturlar orqali tarqatiladi. Eng ko‘p 
tarqalgan yordam turlari bu oziq-ovqat talonlari, arzon uy-joy olish dasturlari, 
qariyalar uchun tibbiy va ijtimoiy yordam turlari, bola parvarishlash bo‘yicha 
nafaqalar va boshqa turdagi qo‘llab-quvvatlash turlarini o‘z ichiga oladi. AQSh 
An’anaviy tarzda keng ko‘lamli xayriya fondlari amaliy tajribasini qo‘llanilishi va 
rivojlantirilganligi bilan tavsiflanadi. 
1
Niderlandiya kam ta’minlangan fuqarolar muammosini hal qilishda maxalliy 
hokimiyat organlarini jalb etilishi bilan xarakterlanadi. 
Ko‘rinib turibdiki, xorij mamlakatlarida kambag‘allikni qisqartirishda qator 
chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. 

Download 2,13 Mb.