Axborot texnologiyalari va ularning turlari

Ratsionallashtiruvchi 
axborot 
texnologiyalari
ga 
chiptalar 
buyurtma 
qilish, 
mehmonxona hisob-kitoblari tizimlari misol bo‘ladi. 
Yaratuvchi (ijodiy) axborot texnologiyalari
axborotni ishlab chiqaradigan, undan 
foydalanadigan va insonni tarkibiy qism sifatida o‘z ichiga oladigan tizimlardan iborat. 
Axborot texnologiyalarining hozirgi zamon taraqqiyoti hamda yutuqlari fan va inson 
faoliyatining barcha sohalarini axborotlashtirish zarurligini ko‘rsatmoqda. 
Jamiyatni axborotlashtirish deganda, axborotdan iqtisodni rivojlantirish, mamlakat fan-
texnika taraqqiyotini, jamiyatni demokratlashtirish va intellektuallashtirish jarayonlarini 
jadallashtirishni ta’minlaydigan jamiyat boyligi sifatida foydalanish tushuniladi. 
Darhaqiqat, jamiyatni axborotlashtirish—inson hayotining barcha jabhalarida intellektual 
faoliyatning rolini oshirish bilan bog‘lik obyektiv jarayon hisoblanadi. 
Jamiyatni axborotlashtirish respublikamiz xalqi turmush darajasining yaxshilanishiga, 
ijtimoiy extiyojlarning qondirilishiga, iqtisodning o‘sishi hamda fan-texnika taraqqiyotining 
jadallashishiga xizmat qiladi. 
Jamiyatni axborotlashtirish jarayonini 5 asosiy yo‘nalishga ajratish mumkin: 

Mehnat, texnologik va ishlab chiqarish jarayoni vositalarini kompleks avtomatlashtirish. 

Ilmiy tadqiqotlar, loyihalash va ishlab chiqarish axborotlashtirish. 

Tashkiliy- iqtisodiy boshqarishni avtomatlashtirish. 

Aholiga xizmat ko‘rsatish sohasini axborotlashtirish. 

Ta’lim va kadrlar tayyorlash jarayonini axborotlashtirish. 
Bilim olishda, ya’ni ma’lum turdagi axborotlarni o‘zlashtirishda kompyuter tizimining 
yordami benihoya kattadir. Axborot qanday ko‘rinishda ifodalanishidan qat’i nazar, uni yig‘ish, 
saqlash, qayta ishlash va foydalanishda kompyuter texnikasining rolini quyidagilar belgilaydi: 
Birinchidan, o‘qitishda yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish standart 
(an’anaviy) tizimga nisbatan o‘quv jarayonini jadallashtirib, talabada ilmga qiziqishni oshiradi, 
ular ijodiy faoliyatini o‘stiradi, bilim berishga differentsial yondashish, olingan bilimlarni 
takrorlash, mustahkamlash va nazorat qilishni engillashtiradi, talabani o‘quv jarayonining 
subyektiga aylantiradi. 
Ikkinchidan, yangi axborot texnologiyalaridan ta’lim-tarbiya jarayonida quyidagi 
shakllarda foydalanish mumkin bo‘ladi: 

muayyan pedmetlarni o‘qitishda kompyuter darslari; 

kompyuter darslari – ko‘rgazmali material sifatida; 

talabalarning guruhli va frontal ishlarini tashkillashtirishda; 

talabalarning ilmiy izlanishlarini tashkillashtirishda; 

talabalarning o‘qishdan bo‘sh vaqtlarini to‘g‘ri tashkil qilish masalalarini hal yetishda va 
h.k. 
Mehnat samaradorligining bundan keyingi o‘sishi va farovonlik darajasini ko‘tarish, katta 
hajmdagi multimediya axborotini (matn, grafika, video tasvir, tovush, animatsiya) qabul qilish 
ishlashga yangi intellektual vositalar va inson mashina interfeyslaridan foydalanish asosidagina 
erishish mumkin. 
Hozirgi dunyodagi barcha ish joylarining 50% ga yaqin axborotni qayta ishlash vositalari 
bilan ta’minlangan. 
Jamiyatni axborotlashtirish, yangi axborot texnalogiyalari bilan ta’minlash insonlarning 
turli – tuman ma’lumotlarga bo‘lgan ehtiyojini qondirishda muhim o‘rin tutadi. 
Inson axborot olami ichra yasharkan, voqea hodisalar jarayonlarning bir – biriga 
aloqadorligini, o‘zaro munosabatlari va mohiyatini tashkil yetish, o‘z hayotidan kelib 
chiqayotgan murakkab savollarga ilmiy javob topish maqsadida ko‘pdan - ko‘p dadil va 
raqamlarga murojat qiladi. 
Axborot tufayli nazariya amalyot bilan birikadi. Amaliyot nazariyasiz, nazariya esa 
amalyotsiz mavjud ham bo‘lmaydi, rivojlanmaydi ham. 
Mazkur yehtiyoj doim mavjud bo‘laveradi va biror -bir axborotli muhit doirasida 
qondiriladi. “Axborotli muhit” tushunchasiga hozirgi kunda ingformatika masalalarini 
o‘rganishda muhim o‘rin egallaydi. Insoniyatni o‘rab turgan muhit o‘z xizmatlariga ko‘ra 
turlichadir – tabiiy, siyosiy, ijtimoiy, milliy va oilaviy ruxiy bo‘lishi munkin. 

Axborotli muhitning tabiatni tushunishda axborotning bilimga aylanishini o‘rganish katta 
ahamiyatga yega. Bir qarashda bir xildek tuyiladi, ammo ular munosabatini chuqurroq 
o‘rganishda axborotda bilimning kommunikativ “boshqa vositalar” o‘rtasidagi bog‘liqlik 
xususiyati borligini ko‘ramiz. 
Jamiyatda odamlar o‘rtasidagi aloqa faktori bo‘limlar o‘rtasidagi “ko‘prik” - bu 
axborotdir. Demak, bilimni “o‘zi uchun” axborotga aylantirish mexanizmi axborotli muhitni 
vujudga keltirishda alohida o‘rin egallaydi. Qadimda axborotli muhit juda qashshoq bo‘lib, u tor 
doiradagi eng kerak va chekli ma’lumotlar majmuasidan iborat edi, bu hol odamlar orasidagi 
bog‘liq doirasini ming yillab chegaralab keladi va odamning jamiyat axborotli muhitidagi xissani 
kamaytirib yuboradi. 
Bugungi kunda ijtimoiy turli ko‘rinishdagi axborotlar majmuasi keng va rivojlangan 
bo‘lib, uning jamiyatda tutgan o‘rni behisobdir. 
O‘zgarishlar qog‘ozsiz texnologiya zaruriyatini keltirib chiqaradi. Bu yesa o‘z navbatida, 
EHM ning yanada keng rivojlanishiga sabab bo‘ladi. Axborotli muhitning kelajakda inson 
hayotida o‘rni va ahamiyati, bugungi holatdan ancha yuqori bo‘lishi uchun bajarilishi lozim 
bo‘lgan vazifalar ko‘lamini kengaytirishni talab yetiladi. 
Demak axborotlashtirish vaqtinchalik tadbiq emas, rivojlanishning zarur vositasidir va 
axborotli muhitning hozirgi rivojlanish darajasidagi holatini informatikasiz qo‘llab bo‘lmaydi. 
Axborotlarni tez, sifatli yig‘ish, saqlash, qayta ishlash va uzatish kabi vazifalarni bajarishda 
hisoblash texnikasining xizmati beqiyos ekaniga ishonch hosil qilmoqda.
Axborot texnologiyalari bir necha turlarga bo‘linadi: 

Download 440,66 Kb.