294
Uzbek milliy valyutasi – so’mni ham blokcheynga o’tkazish davlatga bir
qancha muammolarni hal qilish imkonini berar edi. Shu jumladan:
Joriy bank operatsiyalarining shaffofligini oshirish;
Davlat sektori samaradorligini oshirish;
Ikkilamchi va yashirin bank sektorini yo’q qilish;
Davlat apparatidagi byurokratiyani yengish;
Soliqlar to’lash jarayonini mukammallashtirish orqali, soliq to’lamaslik
xolatlariga qarshi samarador kurashish;
Elektron tijoratning rivojlanishiga yangiimkoniyatlar berish;
Halqaro valyuta-kredit resurslarini O’zbekiston iqtisodiyotiga keng jalb
qilish;
Moliya-kredit muassasalarining ishini yanada takomillashtirish va boshqalar.
Bunday xatti-harakatlarning muvaffaqiyatli ravishda rivojlanishi uchun
mamlakatimizda to’rt xildagi yo’nalish taklif etish mumkin:
Birinchi stsenariyda bit so’m muomalaga chiqarilishi mumkin. O’zbek
milliy valyutasini blokcheynga va raqamli formatga o’tkazish unga bir qancha
afzalliklar
berishi mumkin, ammo bu holda bir qancha muammolarni
qonunchilik asosida to’g’ri hal qilishga to’g’ri keladi. Masalan, ushbu
blokcheynni kim boshqaradi va unga davlat maqomi beriladimi yoki u
korporativ maqomga ega bo’ladimi? Bit so’m ichki va tashki bozorda qanday
ishlatiladi va kim tomonidan nazorat qilinadi? - degan savollarga ham konkret
javoblar topish lozim bo’ladi.
Ikkinchi yo’nalishda O’zbekistonda davlat blokcheyn tizimi tashkil qilinadi
va u o’zida turli moliyaviy institutlarning funktsiyalarini qamrab oladi.
Bunday institutlar jumlasiga banklar, depozitariylar,
pensiya fondlari, soliq
idoralari va boshqalarni kiritish mumkin. Bu amal soliq to’lash va
mablag’larni fondlarga o’tkazish ishlarini avtomatlashtirish imkonini beradi.
Uchinchi imkoniyat esa kriptovalyutani alohida tashkilotlarda yoki
hududlarda hayotga tadbiq qilinadi va bu sohada yetarlri tajriva
295
to’planganidan so’ng, bu ish respublika miqyosida amalga oshiriladi
(
masalan, O’zbekiston Respublikasidagi ochiq iqtisodiy xududlarda yoki chet
ellik mutaxassislar yordamida innovatsion korxonalarda
).
Oxirgi, to’rtinchi imkoniyat esa Rossiydagidek
Markaziy bank tomonidan
raqamli kriptovalyutalar bilan ishlashni amalga oshiradigan pilot loyihani
ishga tushirishdir (
mastercheyn loyihasi
). Ushbu plarforma bozor
ishtirokchilarining elektron usulda o’zaro ma’lumot almashinishi va
blokchenlarda identifikatsiya qilinishiuchun mo’ljallangandir.
Bu tizim asta
sekin, kritpotajriba oshib borgan sari bir qancha davlat interaktiv
hizmatlarining ham blokcheynga o’tkazilishini ta’minlashi mumkin.
Respublikamizda kriptovalyuta bo’yicha malakali mutaxassislarning juda
kamligi va bu sohadagi tajriba ozligini hisobga olgan tarzda bu yo’nalishda
malakali mutaxassislar tayyorlashni ham amalga oshirish zamona talabi bo’lib
qolmoqda. Lekin blokchyen texnologiyalarni hayotga tadbiq qilish va o’zbek
kriptovalyutasini chiqarich innovatsion g’oyasini qadam ba qadam amalga oshirish
hozirdanoq boshlab yo’lga qo’yilishi kerak bo’lgan hayot taqozosidir. Chunki
dunyodagi ko’pchilik rivojlangan mamlakatlar o’zlarining milliy yoki korporativ
kriptovalyuta loyihalarini amalga oshimoqdalar va ular keyinchalik barcha raqamli
kriptopullarga egalik qilib, boshqa mamlakatlarni bu jarayondan siqib chiqarishga
harakat qiladilar. Davlatning monetar siyosatidagi eng muhim amallardan biri pul
emissiyasini nazorat qilish bo’lgani uchun, kriptovalyutadan voz kechish kelajakda
mamlakatdagi moliya-kredit tizimini va uning jahon
moliya kredit tizimi bilan
aloqalarini sezilarli ravishdaizdan chiqishiga olib kelishi mumkin.
