Rajamurodov z. T., Rajabov a. I. Odam va hayvonlar fiziologiyasi

SO‘Z BOSHI
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” va “Ta’lim to‘g‘risida”gi 
qonunlaming (1997 yil 26 avgust) ishlab chiqilishi xalq xo‘jaligini 
malakali mutaxassislar bilan ta’minlash, ishlab chiqarishni, ilg‘or fan va 
texnologiyaning yangi zamonaviy xalqaro standartlar talablariga javob 
beradigan asbob-uskunalari bilan jihozlash va mamlakatning rivojlangan 
buyuk davlatlar qatoriga qo‘shishdek muhim dolzarb va kechiktirib 
bo‘lmaydigan vazifalami qo‘ydi.
Qo‘yilgan vazifalaming ijobiy hal etilishi, dastavval yosh avlodni 
vatanni sevish, xalqga, tabiatiga qolaversa, uni tashkil qiluvchi tarkibiy 
qismlarining har biriga qat’iy ishonch va muhabbat ruhida tarbiyalashdan 
boshlanadi.
Prezidentimiz I.A.Karimov “Bizning farzandlarimiz bizdan’ ko‘ra 
kuchli, bilimdon, aqlli, dono va albatta baxtli bo‘lishlari shart” deb ularga 
juda katta umid va ishonch bildirganki, demak ulami ulug‘ maqsad yo‘lida 
tarbiyalash, har bij pedagogning ulug‘ vazifasidir.
Buning uchun davlatimiz о‘sib kelayotgan yosh avlodni ijtimoiy, 
siyosiy tomondan himoyalashni va ma’naviy, ma’rifiy tomondan 
tarbiyalashni o‘z zimmasiga olib ijtimoiy, iqtisodiy, tabiiy va boshqa aniq 
fanlami o‘qitish uchun xalqaro talablarga javob beradigan o‘quv qo‘llanma 
va darsliklar bilan ta’minlash dolzarb muammolardan biri ekanligi e’tirof 
etilgan.
Ushbu taqdim etilayotgan o‘quv darsligi Oliy ta’lim tizimidagi ta’lim 
oluvchi biologiya, ekologiya, tibbiyot va umumiy chorvachilik 
fakultetlarining talabalari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, 0 ‘zbekiston milliy 
universiteti ilmiy kengashi tomonidan tasdiqlangan (2003 y. Toshkent sh.) 
namunaviy o‘quv dasturi asosida tayyorlandi.
Dasturga kiritilgan 
11 
ta 
tizimning 
hayotiy jarayonlami 
bajarilishidagi funksiyalari, ulami tashkil qiluvchi to‘qimalar, boshqa 
tashkiliy qismlari orasidagi fiziologik bog‘lanishlar to‘lig‘icha talqin 
qilingan. Faqat ayrim tizimlaming organizmdagi hayotiy jarayonlami 
bajarilishidagi o‘mi, funksiyalari va amaliyotdagi ahamiyati hisobga olinib 
tushungan holda joylari almashtirildi. Chunki, filogenetik jihatdan qadimgi 
boshqarilish mexanizmi bo‘lib, gumoral boshqarilish hisoblanadi. Turli 
hujayralar va organlarda moddalar almashinuvi jarayonlari natijasida hosil 
bo‘luvchi moddalar qonga va limfaga suriladi va butun tana bo‘ylab 
tarqaladi. Bu moddalaming ko‘pchiligi turli organlar faoliyatiga gumoral 
ravishda ta’sir etadi.
3

Aynan ana shu qadimgi gumoralli mexanizm bazasida evolyusion 
rivojlanish davomida yangi-asab mexanizmi shakllangan. Bundan tashqari, 
tibbiyot va veterinariya amaliyotida qon tarkibi o‘rganilganidan keyin 
organlar tizimlari faoliyatiga tavsif beriladi va tashxis qo‘yiladi. Bizning 
nazarimizda bunday dasturga kiritilgan o‘zgartirishlar biologlar, ekologlar, 
tibbiyot va veterinariya hakamlari bo‘lish niyatida ta’lim olayotgan 
bakalavrlami fiziologik bilimlami egallashiga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi.
“Odam va hayvonlar fiziologiyasi” darsligi eng awalo umumiy 
biologiya yo‘nalishi va mutaxassisligi bo‘yicha ta’lim oluvchi talabalar 
uchun mo‘ljallangan bo‘lish bilan birga mavjud “Odam fiziologiyasi”, 
“Hayvonlar fiziologiyasi” darsliklaridan farqli o‘laroq ham odam, ham 
hayvonlar to‘qimalar, organlar tizimlarida kechayotgan hayotiy jarayon- 
larga qiyosiy talqin berilganligi sababli, tibbiyot hamda veterinariya 
fakulteti talabalari uchun ham fiziologiyani o‘rganishda zarur ommabop 
darsliklardan bo‘lib xizmat etadi deb umid qilamiz.
Ushbu lotin alifbosida o‘zbek tilida yozilgan dastlabki darslik bo‘l- 
ganligi sababli, ayrim xato va kamchiliklarga yo‘l qo‘yilgan bo‘lishi 
mumkin. Shu sababli o'quvchilarimizdan darslikni yanada yangi ma’lu- 
motlar bilan boyitish, qanday yo‘llar bilan talabalarga manzur bo‘ladigan 
tomonlarini yoritish mumkmligini, yo‘l qo‘yilgan kamchiliklami tuzatish 
haqidagi o‘z fikr va mulohazalarini bildirishlarini kutib qolamiz va 
oldindan minnatdorchiligimizni bildiramiz.

Download 14,15 Mb.