1. Tavsiya qilingan moylovchi m ateriallam ing xususiyatlari to 'g '-
risidagi m a’lum otlar.
2. Tavsiya qilingan moylovchi m ateriallam ing nam unalari borligi.
3. M ashina va jihozlam ing ish sharoitlari.
4. Shunga o ‘xshash ishqalanish qism larida m oylash m ateriallarini.
ishlatish tajribasi.
5. M oylovchi m ateriallam ing o'rindoshlari bo'y icha ta ’m inlovchi
firma tavsiyalari.
6
. M oylovchi m ateriallar xususiyatlariga qo'yiladigan alohida ta-
lablar.
7. Ishlab chiqarish sinovlari qo'yish im koniyati borligi.
M oylovchi m ateriallam ing o ‘rindoshlarini
aniqlashni ikki bos-
qichda bajarish tavsiya qilinadi.
1. Birinchi bosqichda m ashina va jihozlam ing ekspluatatsiya va
texnik xizm at bo 'y icha xususiyatlari, m oylash tizim i va tavsiya qilin
gan moylash m ateriallari bilan tanishiladi, zam rat va im koniyat b o ‘Isa
ta ’m inlovchi firm adan qo'shim cha m a’lum ot so'raladi.
2. Ikkinchi bosqichda ko'rsatilgan texnik m a ’lum otlar asosida
o'tkazilgan tadqiqotlarning e ’lon
qilingan natijalari, korxonalardagi
m a’lum tajriba v.h. asosida moylash m ateriallarining o 'rindoshlarini
aniqlanadi.
Birinchi bosqichda imkoniyatga qarab firma tavsiya qilgan m oy
lash m ateriallari nam unalarini fizik, kimyoviy va ekspluatatsion xusu-
siyatlarini laboratoriyalarda aniqlash ham mumkin. Bunday tadqiqot-
lar ekspress tahlil asboblari bilan jihozlangan ekspress laboratoriya
larda,
korxonaning laboratoriyasida, neft m ahsulotlari t a ’m inoti kor-
xonalari va ITI maxsus laboratoriyalarida bajarilishi m um kin. Shu-
ningdek, turli ishqalanish juftliklari uchun m oylovchi m aterial
o'rin d oshin i tanlashda qovushqoqlikning zaruriy kattaligi hisobiy yo‘l
bilan aniqlanishi m um kin. Lekin moylovchi m aterialni faqat qovush
qoqligi bo'y ich a tanlash to'laqonli alm ashtirishni t a ’m inlamasligi
m a’lum. Bu moylovchi m ateriallam ing qattiq tishlashib qolishga qar
shi, oksidlanishga qarshi, siltanishga qarshi, ko'piklanishga qarshi,
em ulsiyalanishga qarshi v.h. xususiyatlarining birontasining mos
kelmasligi jihozlarining ishga salbiy ta ’sir ko'rsatishi m um kin.
B a’zi bir hollarda tavsiya qilingan m oylar
nam unalarini maxsus
sinov m ashinalarida tekshirib ishlab chiqarish sharoitida sinab k o ‘rib
ham o 'rindoshlarini aniqlash m umkin. Lekin bunda uzoq vaqt ham da
m ehnat va m ablag' sarfi talab qilinadi.
T a ’m inlovchi firm alar tavsiya qilgan moylovchi m ateriallarning
o ‘rindoshlarini aniqlashning eng oson yo‘li hosil qilingan ishlab
chiqarish tajribasi va o ‘tkazilgan tadqiqotlarning natijalari asosida
alm ashtirish lozim bo'lgan moy yoki yoq'ning
fizikaviy, kimyoviy
xususiyatlari va maxsus ishlatilish xususiyatlari bo 'y icha eng yaqin
bo'lgan analoglarini aniqlashdir. M asalani bunday tarzda hal qilish
uchun eng zaru r bo'lgan m a’lum otlar quyida keltiriladi.
2 .1 1-jadvalda Shell firmasi ishlab chiqaradigan asosiy moylovchi
m oylam ing
turlanishi va guruhlanishi, bu guruhlarga kiruvchi m oy-
larning asosiy xususiyatlari, guruhdagi m oylam ing turlari va ularga
fizik-kimyoviy va ekspluatatsion xususiyatlarning eng ko'pchiligi
bo'yicha m aksim al yakin turuvchi O 'zbekiston va M D H m am la-
katlarida ishlab chiqariladigan m oylam ing turlari berilgan.
Xuddi
shunday m a’lum otlar M obil, Exxon va British Petpolum (BP) kom -
paniyalarining moylovchi moylari uchun mos ravishda 2.12, 2.13 va
2.14-jadvallarda keltirilgan. 2.15, 2.16 va 2.17-jadvallarda o'xshash
m a’lum otlar Vengriya, Polsha va Chexiya ham da Slovakiya m am la-
katlarida ishlab chiqarilgan m oylar uchun berilgan. 2.18-jadvalda esa
m azkur to 'rtta eng yirik kom paniya m oylam ing o 'z a ro alm ashinish
im koniyatlari to 'g 'risid a m a’lum otlar keltirilgan. 2.19-jadvalda esa
Shell, M obil, Exxon va British Petpolum (BP)
kom paniyalari va
M D H m am lakatlarda ishlab chiqariladigan eziluvchan m oylam ing
o'zaro alm ashinishi bo'yicha tavsiyalar keltirilgan.
