-mavzu. Ishlarni xavfsiz tashkil etish boʼyicha texnik chora-tadbirlar

erga ulagichlar o‘rnatilishi (erga ulagich pichoqlarini ulash, ko‘chma erga 
ulagichlarni o‘rnatish); 
zarur bo‘lganda ish joylarini yoki kuchlanish ostida qolgan boshqa tok 
o‘tkazuvchi qismlarni to‘sish va to‘siqlarga xavfsizlik plakatlari osilishi. Mahalliy 
sharoitlarga qarab o‘chirilgan tok o‘tkazuvchi qismlar erga ulanishdan oldin yoki 
keyin to‘siqlar bilan ajratiladi. 
Tok o‘tkazuvchi qismlarda ishlashda kuchlanishni olish talab qilinsa, 
quyidagilar o‘chirilishi shart: 
ish bajarilishi kerak bo‘lgan tok o‘tkazuvchi qismlar; 
odamlar, yuk ko‘tarish mashinalari va mexanizmlarni ushbu Qoidalarga
 2-
ilovada 
qayd etilganidan kam masofaga yaqinlashishi mumkin bo‘lgan, 
to‘silmagan tok o‘tkazuvchi qismlar. 
O‘chirilgan HLda ishlashda ushbu HLning ayrim elementlari kuchlanish 
ostida bo‘lgan boshqa HLning tok o‘tkazuvchi qismlariga ushbu Qoidalarga 
2-
ilovaning 
1-jadvali uchinchi ustunida qayd etilganidan kam masofagacha 
yaqinlashish imkoniyati bo‘lsa, bu liniya ham o‘chirilishi shart. Ta’mirlanayotgan 
HL bilan birga osilgan AHL ham o‘chirilishi shart. 
1000 V dan yuqori kuchlanishli elektr qurilmalarida, kommutatsion 
apparatlardan ish joyiga kuchlanish berilishi mumkin bo‘lgan har tomondan 
ko‘rinadigan uzilishlar hosil qilinishi shart. Ko‘rinadigan uzilishlar shinalar va 
simlarni ajratish yoki olish, ajratgichlarni o‘chirish, saqlagichlarni olib qo‘yish, 
shuningdek, bo‘lgichlar va yuklama o‘chirgichlari orqali bajariladi. Apparatlarning 
o‘zlarida o‘rnatilgan prujina ta’sirida avtomatik tarzda ulanadiganlar bundan 
mustasno. 
Elektr qurilmasining ishlash uchun ajratilgan uchastkasi bilan bog‘liq 
kuchlanish 
transformatlari 
va 
kuch 
transformatorlari 
ulardagi 
teskari 
transformatsiya imkoniyatini bartaraf qilish uchun, shuningdek, 1000 V gacha 
kuchlanish tomonidan ham o‘chirilishi shart. 
Ish joyini tayyorlashda qo‘l bilan boshqariladigan ajratgichlar (bo‘lgichlar) 
va yuklama o‘chirgichlari o‘chirilganidan so‘ng ularning o‘chganligi ko‘rilishi va 
shuntlovchi tutashtirgichlar yo‘qligiga ishonch hosil qilinishi zarur. 
1000 V dan yuqori kuchlanishli elektr qurilmalarida, kommutatsion 
apparatlarning o‘z-o‘zidan yoki yanglishib ulanishi oqibatida ish joyiga kuchlanish 
berib yubormaslikning oldini olish uchun quyidagi choralar ko‘rilishi shart: 
ajratgichlar, 
bo‘lgichlar, yuklama o‘chirgichlarining qo‘l bilan 
xarakatlantiriladigan uzatmalari o‘chirilgan holatida mexanik qulf bilan 
berkitilishi. 6 — 10 kV kuchlanishli elektr qurilmalaridagi bir qutbli ajratgichlar 
yanglishib ulab yuborilishining oldini olish uchun ajratgich pichoqlariga maxsus 
dielektrik qalpoqlar kiydirishga ijozat beriladi; 
izolyasion tezkor shtangalar bilan boshqariladigan ajratgichlarning 
statsionar to‘siqlari mexanik qulf bilan qulflanishi; 
masofadan boshqariladigan kommutatsion apparatlarning uzatmalarida 
kuch va boshqaruv zanjirlari o‘chirilishi, havo bosimi ta’sirida ishlaydigan 
uzatmalarda esa bundan tashqari kelayotgan havo yo‘lidagi surilma qopqoq 

berkitilishi va mexanik qulf bilan qulflanishi va siqilgan havo chiqarib yuborilishi, 
bunda havo chiqaradigan bo‘shatish klapanlari ochiq holda qoldirilishi shart; 
yuk og‘irligi va prujina ta’sirida ishlaydigan uzatmalarda ulaydigan yuk 
yoki ulaydigan prujinalar ishlamaydigan holatga o‘tkazilishi shart. 
Tortib chiqariladigan aravachali KTQning kommutatsion apparatlarini 
yanglishib ulab yuborishning oldini olish uchun ushbu Qoidalarning
243 
va 
244-
bandlariga 
muvofiq choralar ko‘rilgan bo‘lishi shart. 
1000 V gacha kuchlanishli elektr qurilmalarining ish bajariladigan tok 
o‘tkazuvchi qismlarida kuchlanish berilishi mumkin bo‘lgan hamma tomondan 
qo‘l qo‘l bilan xarakatlantiriladigan uzatmasi bilan jihozlangan kommutatsion 
apparatlar o‘chirilishi, sxemalarda saqlagichlar bo‘lganda esa ular olib qo‘yilishi 
shart. Sxemada saqlagichlar bo‘lmagan kommutatsion apparatlarni yanglishib ulab 
yuborilishning oldini olish, shkaf eshiklari va tutqichlarni qulflash, tugmachalarni 
berkitish, kommutatsion apparatlarning kontaktlari orasiga izolyasion qoplagichlar 
o‘rnatish kabi choralar bilan ta’minlanishi shart. Masofadan boshqariladigan 
kommutatsion apparatlar bilan kuchlanish olinganda uni ulaydigan g‘altak uzib 
qo‘yilishi shart. 
YUqorida ko‘rsatilgan choralarni, agar apparatlarning konstruktiv tuzilishi 
va ishning xususiyati yo‘l qo‘yadigan bo‘lsa, ish bajariladigan uskunalarga yoki 
kommutatsion apparatlarga ulangan shinalarni bo‘shatib ajratish yoki kabellarni, 
simlarni ajratish bilan almashtirish mumkin. 
Ish joyini tayyorlashda shinalarni bo‘shatib ajratishni, kabellar va simlarni 
ajratishni navbatchi yoki tezkor ta’mirlovchi xodimlar kuzatuvi ostida III guruhga 
mansub ta’mirlash xodimi bajarishi mumkin. Ish joyiga yaqin va unga tegib ketish 
ehtimoli bo‘lgan tok o‘tkazuvchi qismlardan kuchlanish olinishi yoki ular to‘siqlar 
bilan to‘sib qo‘yilishi shart. 
1000 V gacha kuchlanishli, kontaktlari ko‘rinmaydigan kommutatsion 
apparatlarni (tortib chiqarilmaydigan avtomatlar, paketli o‘chirgichlar, yopiq holda 
ishlangan rubilniklar va hokazolar) o‘chirilgan holati apparatlardan chiqqan 
qisqichlarda yoki ushbu apparatlar orqali ulanadigan chiquvchi shinalarda, 
simlarda, yoki uskunaning qisqichlarida kuchlanishning yo‘qligini tekshirish yo‘li 
bilan aniqlanadi. 
Nazorat savollari: 
1.Ishlashda ish joyini tayyorlash uchun kuchlanishni olish talab 
qilinganda ko‘rsatilgan tartibda qanday texnik tadbirlar 
bajarilishi shart? 
2.Tok o‘tkazuvchi qismlarda ishlashda kuchlanishni olish talab 
qilinsa, qanday o‘chiriladi? 
3.Ish joyini tayyorlashda shinalarni bo‘shatib ajratishni, kabellar 
va simlarni ajratishni kim bajaradi? 

Download 6,08 Mb.