“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-8, Issue-4, April - 2022
260
uchun uning tarixiy taraqqiyot yo’llariga va uning ifodalanish tarixiga e’tibor berish
lozim.
Qadimgi ingliz tili gaplari qurilmasida bir vaqtning o’zida bir gap tarkibida bir
nechta negativ elementlar ishlatilgan, uni polintegativlik qurilma deb atash mumkin.
Polintegativlik
qadimgi ingliz tilida
‘’ne’’
inkor yuklamasining birikishi,
inkor
olmoshlari, inkorni ifodalovchi ravishlar va inkor bog’lovchilar yordamida
namoyon bo’lgan negativlikning ifodalanishida asosiy vosita inkor yuklama “ne’’
hisoblanib, u fe’ldan, olmoshdan yoki ravishdan qo’llaniladi.
“
ne
”
inkor yuklamasi
beon (w
æ
sen) b’lmoq
fe’lidan,
habben- ega bo’lmoq
fe’lidan,
willan-xohlamoq
fe’lidan oldin kelib quyidagicha fe’llarga birikadi: ne+is>
nis; ne+ wæs>ns; ne +wæs>næs; ne+wæron>næron; ne+hade>nadde; ne+hað>hað;
ne+will>nile; ne+wolde>nolde; ne+wiste>niste.
XVI asrga kelib predikativ negativ va predikativ bo’lmagan negativ hodisalarni
farqlash jarayoni paydo bo’ldi. Negativlikni bunday ajratish sodda gaplarning
rivojlanishi bilan bog’liq bo’lib,
predikativ komplekslar, ya’ni ega va kesim
o’rtasidagi munosabatlar o’rganildi va gaplardan qat’iy so’z tartibi yuzaga keldi va
so’roq
gaplarda
“do”
yordamchi fe’li ishlatila boshlandi. Gaplarda
umumlashtiruvchi bo’laklar bilan predikativ va nopredikativ negativlikni bir-biriga
qarama-qarsshi qo’yish natijasida turli sodda gaplarda
analitik shakllarning paydo
bo’lishi kuzatiladi. Bu esa inkor gaplarning mazmunini o’rganishga
tilshunoshunoslarning e’tiborini tortdi. Shu davrdan boshlab bo’lishsiz (inkor)
gaplarning grammatik belgilari so’zlovchilarning diqqat markazida bo’la boshladi.
Masalaning mohiyati I.P.Ivanov va L.P.Chaxoyanlarning ta’kidlashicha: “… inkor
olmoshi yoki ravishning gapda mavjudligida emas, balki predikativ bo’laklardan
birida negativlikning mavjudligidadir. Ikkinchi darajali bo’laklar
oldidan kelgan
bo’lishsizlik elementli gaplarni tasdiq (bo’lishli) gapalar deb qarashga to’g’ri
keladi.”
Lotin tilida negativ shaklllar ikki usul yordamida ifodalanadi: 1) inkor
yuklamasi “
non”
yordamida ifodalanib, u gap qurilmasida fe’ldan oldin qo’yiladi;
