|
Buyumga defektoskopik materiallar bilan ishlov berish
|
| bet | 54/107 | | Sana | 14.12.2023 | | Hajmi | 3,83 Mb. | | #118232 |
Bog'liq Payvandlash sifat nazorati UMKBuyumga defektoskopik materiallar bilan ishlov berish. Defektoskopik materiallar bilan ishlov berish jarayoni (5.1-jadval) nuqsonlar bo‘shliqlarini indikator suyuqlik bilan to‘ldirish, uning ortiqchasini olib tashlash va ochiltirgich surtishdan iborat.
Asosi suv bo‘lgan penetrantlar tarkibiga lyuminessentlovchi moddalar yoki bo‘yovchi moddalar, shuningdek ingibitorlar, ya’ni oksidlash jarayonlarini to‘xtatuvchi moddalar kiradi. Penetrantlar eng texnologiyabob, bexatar, alanga olmaydi va yuzadan oddiy yuvish orqali osongina ketkaziladi. Ammo osongina yuvib ketkazilishi ularning asosiy kamchiligidir, chunki bunda suyuqlikning bir qismi nuqsonlar bo‘shliqlaridan ham chiqib ketadi, bu esa nazoratning sezgirligini pasaytiradi. SHuning uchun bunday penetrantlar cheklangan holda ishlatiladi.
Asosi turli organik suyuqliklar (kerasin, skipidar, benzol, uayt-spirt va boshqalar) dan iborat bo‘lgan penetrantlar eng keng tarqalgan. Garchi ular foydalanishda ehtiyotkorlikni talab qilsa ham, nuqsonlarni aniqlash sezgirligi yuqori bo‘lishini ta’minlaydi.
Penetrantni pulverizator yoki yumshoq mo‘yqalam yordamida qoplash eng maqsadga muvofiqdir. Bunda tutib turish vaqti, hosil bo‘lgan nuqsonlarning kattaligidan qat’i nazar, 5 minutdan oshmasligi kerak.
Nuqsonlarni aniqlash. Kapillyar defektoskopiya usullarida ochiltirishning besh usuli farq qilinadi. Kukunli («quruq») usulda quruq, asosan oq sorbent ko‘rinishidagi ochiltirgich (kaolin, bo‘r va blshqalar) dan foydalaniladi. U indikator penetrantni shimib oladi.
5.1-jadval
Keng kulamda foydalanish uchun tavsiya etiluvchi defektoskopik materiallar to‘plami
Tuplamning tarmok shifri
|
SHartli sezgirlik darajasi
|
Ish xarorati os.
|
Retseptura
|
penetrantniki
|
ochiltirgichniki
|
tozagichniki
|
tarkibi
|
mikdori
|
tarkibi
|
mikdori
|
tarkibi
|
mikdori
|
Lyuminessent usuli
|
LYUM-A
LYUM-B
|
I
II
|
20
20
|
Lyumogen
№2
VNIIM
Ditolilmetan
Spirt
Emulgator, OP-7
Noriol A
Kerosin yonilg‘i
|
20g
500ml
400ml
100ml
15%(mas)
85%(mas)
|
Oq
“Estra”
nitroemali
Tibbiy kolodiy
Atseton
Bentonit
Kaolin
Suv
|
30%(mas)
30%(mas)
40%
0,72-2,21
% (mas)
6.67-10% (mas)
92-97%
(mas)
|
Spirt
Emulgator,OP-7
-
Spirt
Emulgator OP-7
|
80%(mas)
20%(mas)
80%(mas)
20%(mas)
|
Rangli usul
|
DK-1
(SNIIT mash)
DK-2
(SNIIT mash)
Aero-12A
|
I
I
I(lyuminessentnqy) II(svetnoy)
|
20
20
0-40
|
Kerosin
Noriol A
Kizil 5S
Sudani
Rodamin S
OP-7
Spirt
Spirt
OP-7
Rodamin S
|
800ml
200ml
10g/l
3%(mas)
10 ml
100 ml
90%(mas)
10%(mas)
30 g/l
|
Spirt
Suv
Kaolin
Kaolin
SV-102/50
ho‘lagichi
Etilenglikol
Suv
Oq“Estra”
nitroemali
Tibbiy kollodiy
Atseton
|
500ml
500ml
400 g/l
23-26%
(mas)
4,2-4,5ml
3,5-4,0ml
100 ml
30%(mas)
30%(mas)
40%(mas)
|
Suv
Emulgator,OP-7,
OP-10
-
Spirt,
OP-7
OP-7
-
Spirt
OP-7
|
99%(mas)
1%(mas)
80 ml
100ml
-
80%(mas)
20%(mas)
|
«Xo‘l» usul konsentrlangan suspenziya, ya’ni uchuvchan erituvchilar (kerosin, benzol va boshqalar), suv yoki ularning aralashmasida qorilgan (disperslangan) oq kukun kurinishidagi ochiltirgichdan foydalanishga asoslangan.
Metallga bo‘yoq yoki lok qatlamini qoplashda pigmentlangan yoki tez quruvchi eritmadan (masalan, kollodiydan) iborat bo‘lgan, indikator penetrantni shimib oladigan (sorbiylaydigan) ochiltirgichdan foydalaniladi.
Tasmasimon ochiltirgich ochiltiruvchi qatlami bo‘lgan rangsiz yoki oq indikator tasmasidan iborat. Bu qatlam indikator penetrantni shimib oladi, nazorat qilinayotgan yuzadan nuqsonning indikator qatlami bilan osongina ajralib chiqadi. Tasmasimon ochiltirgich texnologiyabop va eng muhimi, defektogramma olish, uni buyumdan alohida tahlil qilish (tekshirish) hamda nazoratning ob’ektiv hujjati sifatida saqlash imkonini beradi.
O‘z o‘zidan ochiltirish usulida ikki variant bo‘ladi. Kukunsiz (kristallofluorofor) variantda detal lyuminoforning organik kristallarining uchuvchan erituvchidagi eritmasiga botiriladi, keyin indikator suyuqlikdan chiqarib olinadi. Erituvchi tezda bug‘lanib ketadi, lyuminofor kristallari esa nuqsonning chetlariga o‘tiradi. Bu kristallar ultratovush nurlanishi ta’sirida yorqin lyuminessenlanadi. Butun detalning fonda yorug‘lanishi bartaraf qilish uchun unga maxsus ingibitor eritmasi bilan ishlov beriladi, bu eritma yuzadagi lyuminessensiyani o‘chiradi, ammo nuqsonning kapillyar bo‘shliqlariga kirib borgan lyuminoforga deyarli ta’sir ko‘rsatmaydi.
Ushbu ochiltirish usulining yana bir turi o‘z o‘zidan ochiltiradigan variantdir. Bunda shimdirish va tozalashdan keyin detal qizdiriladi, bu esa ochiltirishning o‘rnini bosadi. Detal qizdirilganda maxsus indikator suyuqlik nuqsonning bo‘shlig‘idan chiqib, qotadi va ultrabinafsharang nurlanish ta’sirida lyuminessenlovchi indikator izini hosil qiladi.
Lyuminessent defektoskopiyasida yuqorida keltirilgan barcha ochiltirish usullaridan foydalaniladi. Kukun yoki suspenziya bilan ochiltirish oddiyligi va materiallarning kamyob emasligi sababli eng keng tarqalgan bo‘lsada, samaradorligi eng pastdir. SHu bois LD da tasma yordamida va o‘z o‘zidan ochiltirish usullari tobora ko‘proq qo‘llanilmoqda.
SD da asosan suspenziyalar ko‘rinishidagi kukunsimon sorbentlar va ochiltiruvchi oq loklar ishlatiladi. Lok ochiltirgichlarning sezgirligi yuqoridir.
Aniqlanadigan nuqsonlarning o‘lchamiga qarab GOST 18442-73 da sezgirlikning to‘rtta shartli darajasi belgilab qo‘yilgan (5.2-jadval). Sezgirlikning shartli darajasini baholash uchun tabiiy yoki sun’iy nuqsonli test-namunalardan foydalaniladi. Silliqlash rejimi noto‘g‘ri bo‘lganda yuzaga kelgan darzlari bo‘lgan namunalardan test-namunalar sifatida eng ko‘p foydalaniladi.
5.2-jadval
|
| |
