O’zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al–xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti farg’ona filiali kompyuter injiniringi fakulteti Kompyuterni tashkil etish

Download 31,37 Kb.
bet	1/2
Sana	22.05.2024
Hajmi	31,37 Kb.
	#250193

1 2

Bog'liq
komp

Kompyuterning xotira turlari Reja: Kirish. Asosiy qism

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL–XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG’ONA FILIALI

Kompyuter injiniringi fakulteti

Kompyuterni tashkil etish
fanidan tayyorlagan

ISHI
Guruh : 610-22.
Bajardi: A’zamov E va G’aniyev Z
Qabul qildi: Abduvaliyev I
Kompyuterning xotira turlari
Reja:
Kirish.

Asosiy qism:
1.1.Kompyuter xotirasi.
1.2.Kompyuterning xotira turlari haqida umumiy tushuncha.
1.3.Xotiraning asosiy vazifalari.
Xulosa.

Foydalanilgan adabiyotlar va resurslar ro’yxati.

Kirish.
Kompyuter, ma'lumotlarni qabul qilish, saqlash, ishlash va chiqarish uchun ishlatiladigan elektron qurilma. Uning asosiy vazifalari quyidagilar:

Ma'lumotlarni qabul qilish: Klaviatura, musiqa almashtirgichlari, sensorlar va boshqa kiritish vositalari orqali foydalanuvchi kiritilgan ma'lumotlarni qabul qiladi.
Ma'lumotlarni saqlash: Xotira (memory) yoki disk (hard drive yoki SSD) orqali ma'lumotlarni saqlaydi. Bu, dasturlar, fayllar, rasmlar, video va boshqa ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.
Ma'lumotlarni ishlash: Ishlemchi (processor) tomonidan o'zlashtirilgan ma'lumotlarni hisoblash, tahrirlash, natijalarni hisoblash va boshqa operatsiyalarni amalga oshirish uchun ishlatiladi.
Ma'lumotlarni chiqarish: Ekranga, printerlarga, skannerlarga va boshqa chiqarish vositalariga ma'lumotlarni chiqaradi.
Qurilmalarni boshqarish: Operatsion tizim (Operating System) orqali qurilmalarni boshqaradi. Masalan, Windows, MacOS, Linux va boshqalar.

Kompyuterlar katta miqdorda ma'lumotlarni tez va samarali ravishda ishlash, saqlash va ulashish imkonini ta'minlaydi. Bu, bizning kundalik hayotimizda dasturlarni ishga tushirish, ma'lumotlarni ko'rish va ulashishning o'rnini egallaydi.
Kompyuter haqida umumiy tushunchalar haqida gaplashamiz:
Kompyuter Nima?
Kompyuter elektron qurilmadir, u ma'lumotlarni qabul qilish, saqlash, ishlash va chiqarish imkoniyatiga ega.
Asosiy qismlari: processor (ishlemchi), xotira (memory), disk (hard drive yoki SSD), qurilmalarni boshqarish organi (operating system).
Ishlemchi (Processor)
Kompyuterda ma'lumotlarni ishlaydigan yordamchi qurilma.
Uning tezligi, birligi (GHz) va arxitekturasi (masalan, Intel yoki AMD) muhimdir.
Xotira (Memory)
Ma'lumotlarni qisqa muddat ichida saqlaydigan joy.
RAM (Random Access Memory) - tezkor va erkin xotira, dasturlarni ishlatishda muhim.
ROM (Read-Only Memory) - o'zgartirilmaydigan ma'lumotlarni saqlash uchun.
Hard Disk Drive (HDD) yoki Solid-State Drive (SSD) ko'rinishida bo'lishi mumkin.
HDD: Ko'p o'zgartiriladigan ma'lumotlar uchun, ammo tezlikdan qo'rqiladi.
SSD: Tez va energiya sarflaydi, ammo HDDga nisbatan o'zgartiriladigan o'lchamda bo'lishi mumkin.
Operatsion Tizim (Operating System)
Kompyuter boshqarish tizimi.
Misol: Windows, MacOS, Linux.
U ma'lumotlarni tashqaridagi qurilmalarga bog'lash va dasturlarni ishga tushirish imkoniyatiga ega.
Dasturlar va Tarmoqlar
Dasturlar: Kompyuterda ishlatiladigan programmalar.
Tarmoqlar: Internet, lokal tarmoqlar - ma'lumot almashish va ulashish uchun.
Ma'lumotlarni saqlash va chiqarish qurilmalari

Printerlar, skannerlar, flash disk va boshqa qurilmalar.

Himoya va Maxfiylik
Antivirus dasturlar, parollar, maxfiylik sozlamalari - ma'lumotlarni himoya qilish uchun muhim.
Tarmoq ulushlari va Kompyuterlar
Lokal tarmoqlar va internet, kompyuterlarning boshqa kompyuterlar va qurilmalar bilan bog'lanishi.
Bu umumiy tushunchalar kompyuter va uning qurilmalari haqida umumiyroq tushuncha beradi. Har bir bo'limni batafsilroq o'rganishingiz mumkin, shunday qilib kompyuterlardan yaxshi foydalanish imkoniyatiga ega bo'lasiz.

Kompyuter xotirasi.

Kompyuter xotirasi, kompyuterda ma'lumotlarni saqlash va ulashish uchun ishlatiladigan qurilma bo'lib, odatda quyidagi turlarda bo'lib chiqadi:

RAM (Random Access Memory): Tezkor va erkin xotira, kompyuterda faol ishlashda kerak bo'lgan dasturlar va ma'lumotlar uchun ishlatiladi. RAM, dastur yoki fayllarga tez va erkin kirish imkonini ta'minlaydi. Ammo, kompyuter yopilganda, RAM'dagi ma'lumotlar o'chadi.
ROM (Read-Only Memory): O'zgartirilmaydigan ma'lumotlar uchun xotira turidir. BIOS (Basic Input/Output System) ma'lumotlari, boshlang'ich tizim ma'lumotlari va boshqa kiritilmaydigan ma'lumotlar ROM xotirasida saqlanadi. Bu xotira turidagi ma'lumotlar o'chmas, ular qurilmani yopilganda ham saqlanadi.
Hard Disk Drive (HDD): Ko'p o'zgartirilmaydigan va katta miqdorda ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi. HDD'lar ko'p joy bilan ajratilgan plastinka disk to'plamlaridan tashkil topgan bo'lib, bu disk to'plamlari uchun qat'iy o'rnatilgan qurilmalar o'rnatilgan metal korpuslardan iborat.

Solid-State Drive (SSD): O'zgartiriladigan yaddo xotira (solid-state memory) texnologiyasiga asoslangan xotira turidir. Bu turdagi xotiralar elektr to'plamlari orqali ma'lumotlarni saqlaydi va qo'shimcha shiddatli diskning o'rniga ishlatiladi. SSD'lar HDD'lardan tezroq, ishitishi va ishga tushirish bo'yicha tezlik, kichikroq, va energiya sarflanishi katta.
Kompyuterda xotira turiga qarab, kompyuterining ishlashi, ma'lumotlarni o'qish va yozish tezligi va erkinlik darajasi aniqlanadi. Yuqorida keltirilgan xotira turidan qanday foydalanishini bilib olish, kompyuter muammolarini tuzatishda va ishlashini yaxshilashda yordam beradi.
Kompyuterning xotira turlari haqida umumiy tushuncha.
Xotira turlari Kompyuter xotirasi (axborotni saqlash moslamasi, saqlash moslamasi) — ma'lum vaqt davomida hisoblashda ishlatiladigan ma'lumotlarni qabul qilish, saqlash va berish uchun kompyuterning bir qismi, jismoniy qurilma yoki muhit. Ma'lumotlarning minimal birligi bit yoki uning ko'paytmalari: kilobit (1 kb = 1024 bit), megabit (1 mb = 1024 Kbit), gigabit (1 gb = 1024 mb). Ammo ular ko'pincha bayt birligidan (1 bayt = 8 bit) yoki uning ko'paytmalaridan foydalanadilar: kilobayt (1 kb = 1024 bayt), megabayt (1 MB = 1024 kb), gigabayt (1 GB = 1024 MB). Katta hajmdagi xotirani o'lchash uchun terabayt va petabayt ishlatiladi. Kompyuter xotirasini kirish turiga qarab tasniflash mumkin:  ketma-ket kirish (magnit lentalar)  tasodifiy kirish (RAM)  to'g'ridan-to'g'ri kirish (qattiq magnit disklar);  assotsiativelektr ta'minoti turi bo'yicha:  uchuvchan bo'lmagan (operatsion va Kesh xotirasi)  statik (SRAM-statik tasodifiy kirish xotirasi)  dinamik (DRAM-dinamik tasodifiy kirish xotirasi)  uchuvchan bo'lmagan (qattiq disklar, kompakt-disklar, flesh-xotira) maqsadga muvofiq:  bufer;  vaqtinchalik;  Kesh xotirasi;  tuzatish;  boshqaruvchi;  kollektiv media turi va ma'lumotlarni yozish usuli bo'yicha:  akustik;  golografik;  sig'imli;  kriyogen;  lazer;  magnit;  magnitooptik;  molekulyar;  yarimo'tkazgich;  ferrit;  fazali teskari;  elektrostatik. 2.3. Kompyuterning operativ xotirasi
Operativ xotira (ingl. RAM- Random Access Memory) - tasodifiy kirish xotirasi-bu protsessor bilan bevosita bog'liq bo'lgan va bajariladigan dasturlar va ma'lumotlarni yozish, o'qish va saqlash uchun mo'ljallangan tezkor xotira qurilmasi. Operatsion va Kesh xotirasi uchuvchan-ma'lumotlar ularda vaqtincha saqlanadi — kompyuter quvvati o'chirilgunga qadar va dinamik xotira (statikdan farqli o'laroq) ma'lumotlarni doimiy ravishda yangilashni (tiklashni) talab qiladi. Xotira sxemalarining eng keng tarqalgan turi DRAM (dinamik xotira). Ushbu xotiralarda har bir bitning qiymati kichik kondansatkichda saqlanadi. Ushbu kondansato’rler zaryadsizlanadi — va juda tez, taxminan 1 MS dan keyin-shuning uchun ularning tarkibi yo'qolishi mumkin. Buning oldini olish uchun maxsus kontaktlarning zanglashiga olib keladigan kondansato’rler vaqti- vaqti bilan qayta zaryadlanadi. Xotira nomi, "dinamik", bu uzluksiz zaryadlash jarayonidan kelib chiqadi. Zamonaviy kompyuterning operativ xotirasi bir necha turga bo'linadi. Barcha turdagi xotiralarning asosi oddiy xotira yacheykasi, bu tranzistor va kondansatkichning kombinatsiyasi bo'lib, turli xil tashqi interfeyslar va kompyuter bilan o'zaro aloqa qurilmalari tufayli xotira modullari ular hali ham bir-biridan farq qiladi. Bu xotira hujayralarini ishlab chiqarishning eng arzon usuli. Kondensatorning holati hujayra "0" yoki "1" ni o'z ichiga olganligini aniqlaydi, ammo kondensatorning mavjudligi dinamik xotiraning ba'zi cheklovlariga sabab bo'ladi. Zaryadlangan kondansatör mantiqiy "1" ga, zaryadsizlangan — mantiqiy "0"ga teng. Biroq, keyinchalik kondansatör zaryadsizlanadi va shuning uchun uning zaryadini vaqti-vaqti bilan yangilab turish kerak. Buning uchun zarur bo'lgan oqim juda kichik, shuning uchun kichik sig'imli kondansatör qayta zaryadlanishi uchun biroz vaqt kerak bo'ladi. Ammo bu jarayon davomida siz xotira uyasiga kira olmaysiz. Dinamik xotira ishlab chiqaruvchilarining ta'kidlashicha, bunday tiklash har 64msda amalga oshirilishi kerak. Ammo RAM bilan bog'liq eng katta muammo shundaki, hujayradan o'qish paytida kondansatör zaryadini yo'qotadi, ya'ni o'qish halokatli bo'ladi va ma'lumotni o'qib bo'lgandan keyin yacheyka tiklanishi kerak. Shunday qilib, har safar ma'lumotni o'qiyotganda uni yozib olish kerak. Natijada, tsiklik kirish vaqti oshadi va kechikish kuchayadi. Kechikish-bu ishlash oson yoki bitta so'zli ma'lumotni (sakkiz bayt) xotiradan o'qish uchun sarflangan vaqt (tsikllarda o'lchanadi). Operativ xotiraning kechikishi qanchalik past bo'lsa, protsessor bo'sh holatda bo'ladi. To'liq kechikish dasturiy ta'minot va apparat tarkibiy qismlaridan iborat.
Xotiraning asosiy vazifalari.
Xotira, kompyuter tizimining asosiy vazifalarini bajarishda juda muhim rol o'ynaydi. Quyidagi asosiy vazifalarni ko'rsatadi:

Download 31,37 Kb.

1 2

Download 31,37 Kb.