195
Qisqa (harakatlanmaydigan) moslashtirish asbobi quvur deforlarida
deformatsiyalanishni hosil qilish uchun, xatoki quvurlar bir vaqtning o‘zida
deformatsiyalanadi va diametr shaklanishda qo‘llaniladi.
Kiryalash texnologiyasida qisqa moslashtirish asbobini ikki turidan
foydalaniladi: ichki qismi bo‘shliqda moslashtirish va yaxli moslashtirish (6.16
- rasm). Ichki qismi bo‘shliqda moslashtirish asbobi (6.16 - rasm,
a)
to‘g‘irlanishi kerak bo‘lgan joyga bolt bilan maxkamlanadi.
Kichik diametrli
quvurlar uchun, undan tashqari qallin devor qatlamli quvurlar uchun yaxli
moslashtirish asbobi qo‘llaniladi.
6.16-rasm. Quvurlarni kiryalash uchun qisqa moslashtirish asbobi:
a –
ichki qismi bo‘sh xolatda ;
b – yaxlit xolatda
Qisqa moslashtirish asboblari po‘latdan yoki qattiq qotishmadan
tayyorlanadi. Qisqa moslashtirish asboblari zagotovkalari tayyorlashda 35, 45,
Z0XGSA, U8, SHX15 va boshqa markali po‘latlar xizmat qiladi. Po‘latdan
tayyorlangan moslashtirish asboblariga dastlabki mexanik ishlov berishdan
keyin termik ishlov beriladi (sementitlash,
normallash, toblash va bo‘shatish).
Qisqa moslashtirish asboblari termik ishlov berilgandan so‘ng silliqlanadi va
sirt qismlari xromlanadi.
Qattiq metall keramik VK15, VK20, VK25, VK20KS va VK25KS
qotishmalardan qisqa moslashtirish asboblarini tayyorlab olish ularni
196
chidamlilik darajasini sezilarl darajada oshiradi.
Quvurlari to‘g‘ri chiziq tekisligida va barabanli stanlarda kiryalashda
harakatlanuvchi (o‘zimoslanuvchi)
moslashtirish asboblari qo‘llaniladi. Bu
asboblar asosan ikkita asosiy qismlar bo‘linadi: silindrik – moslashtirish
jarayoni deformatsiya markazida amalga oshiralidi, konusli - deformatsiya
markazini barqaror statsionar tartibida moslashtirish
jarayonini hosil qilish
uchun ishlatiladi. Harakatlanuvchi
moslashtirish asbobi yaxlit yoki alohida
qismlardan tuzilgan bo‘lishi mumkin.
Po‘latli haratlanuvchi moslashtirish asboblari aylanasimon kesimli
bolg‘alangan zagotovkadan tayyorlanadi. Qattiq
qotishmali haratlanuvchi
moslashtirish asboblari VK15, VK20, VK20KS va VK25KS qotishmalaridan
tayyorlanadi. Qattiq qotishmali haratlanuvchi moslashtirish asboblarini bir
qancha konstruksiyali turlari mavjud (6.17-rasm).
6.17-rasm. Qatiq qotishmali xarakatlanuvchi moslashtirish asbobini
konstruksiyasi:
1 – gayka;
2 – konusli shayba;
3 – qatiq qotishmali
xarakatlanuvchi moslashtirish asbobi;
4 – tortuvchi bolt;
5 – tutgich;
6 –
bog‘lovchi bolt
Ajratish uchun moslashtirish asboblar
(quvur diametrini kengaytirish)
konstruksiyasi bo‘yicha qattiq qotishmalarni ichki qismida bo‘sh
konus shaklini
moslashtirish uchun xizmat qiladi.
Ajratish uchun moslashtirish asboblar stan
o‘qiga bolt yordamida mahkamlanadi. Bunday moslashtirgich asboblari
197
nerjaveyka materialini soquq xolatda yoki issiq prokatlashdan tayyorlangan
quvurlarni kalibirlashda qo‘llaniladi, shuning
uchun ajratish vaqtidagi
deformatsiyalanish darajasi kam va strejenga tushuayotgan yuk katta bo‘lmaydi.
