O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti axborot texnologiyalari kafedrasi

89 
1938 Mashina tili
Sonli kodlangan buyruqlar, dastur kodi faqat 
olimlar tomonidangina «idrok qilingan»
Mashina tillari hozirgi vaqtda boshqa deyarli foydalanilmaydi.
Yil 
Til
Sintaksis
1952 Assembler
Mantiqan aytilgan buyruqlar mashina kodiga 
qaraganda tushunarliroq, biroq etarli darajada aniq 
emas.
Bugungi kunda Assembler agar gap soniyaning har bir million ulushi haqida 
ketayotgan bo’lsa faqat mikroprotsessorlar uchun dasturlashda qo’llaniladi. 3-avlod, 
birinchi faza yuksak darajali birinchi tillar
Haddan tashqari murakkab va mufassal o’qiluvchi mashina tili kodlari sababli 50 
– yillar o’rtasidan boshlab yuksak darajali birinchi tillar, hammadan avval
FORTRAN ishlab chiqila va qo’llana boshlandi.
Yil 
Til 
Sintaksis
1953 Fortran
Hisoblar tabiiy-ilmiy sohada, ilmiy formulalarga 
ixtisoslashadi.
1956 Algol
Dasturiy kodda birinchi marta ingliz so’zlariga 
o’xshash buyruqlardan foydalanish mumkin edi. 
Endi dasturlar ancha tushunarli edi. Algol 
dasturlashning barcha protsedura tillarining
o’tmishdoshidir.
1959 Cobol
Tijorat va ishlab chiqarish – iqtisodiy qo’llashga 
ixtisoslashadi.
1980 Basic
Dasturlashning juda sodda tili, bir necha soat ichida 
o’rganish mumkin, lekin imkoniyatlari ancha 
cheklangan. Basic har kimga dasturlash 
imkoniyatini berishi lozim bo’lgan.

90 
Hozirgi kunda Basic ilgarigidek boshlovchi dasturlar tomonidan qo’llaniladi, 
boshqa tillar-ilmiy tadqiqotlar sohasidagi FORTRANni istisno qilganda-ishlab chiqish 
uchun boshqa qo’llanilmaydi.
Cobol o’ziga xos xususiyat kasb etadi. Bu tilda bugun barcha dasturiy 
ta’minotning, jumladan universal hisobot IBM mashinalarida, yarmidan ortiqrog’i 
yozilgan. Bu dasturlar ko’proq 60-70 yillarda yaratilgan. Modomiki bugun Cobol tilini 
ko’pchilik bilmas ekan, unda bu dasturlarning texnik xizmat ko’rsatishi muammoli.
3-avlod, ikkinchi faza-dasturlashning strukturalashgan tillari
Tartiblangan dasturlashga mo’ljallangan siklli va protsedurali (protsedurali 
dasturlash) bo’limiga yo’l qo’yadigan tillar rivojlanishi bilan qo’llaniadi. Shundan 
boshlab dasturlashda FORTRAN va COBOLda tez-tez qo’llanuvchi GOTO o’tish 
buyrug’i rad qilinadi.

Download 8,87 Mb.