|
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim
|
| bet | 106/140 | | Sana | 09.10.2024 | | Hajmi | 1,16 Mb. | | #274218 |
Bog'liq Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va seв
А t Sв ,
bu erda: t - styudent koeffitsiyenti bo‘lib, ishonchlilik ehtimoli va sinov soniga (tanlash hajmiga) bog‘liqdir. Ishonchlilik ehtimolligi uchun Pg=0,95 uchun Styudent koeffitsiyenti quyidagi 5 - jadvalda ko‘rsatilgan.
jadval
n
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
20
|
30
|
40
|
100
|
t
|
4.303
|
3.182
|
2.78
|
2.57
|
2.45
|
2.36
|
2.31
|
2.26
|
2.09
|
2.04
|
2.02
|
1.98
|
RM- 30 uzish mashinasida ipning uzilish mustahkamligini aniqlash ishlari 10 marta qaytarib olib boriladi. Olingan natijalar quyidagi 6-jadvalga yoziladi. Mustahkamligi bo‘yicha Yuqoridagi formulalar yordamida o‘rtacha darajali farq, kvadratik notekislik hisoblanadi va mustahkamlikning eng kichik va eng qo‘pol xatoligi aniqlanadi. Agar bu qiymatlardan qo‘pol xatolarni olib tashlansa, unda o‘rtacha qiymat, o‘rtacha darajali farq va qolgan qiymatlar uchun yangi notekislik koeffitsiyenti hisoblanadi. 6-jadvaldan Styudent koeffitsiyentining o‘lchamlarini qo‘llab, o‘rtacha qiymatga nisbatan doimiy ishonchlilik xatoligi hisoblanadi.
jadval
T/r
|
Mustahkamligi
|
R (N)
|
Pi-Po‘r
|
(Pi-Po‘r)2
|
1
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
4
|
|
|
|
|
5
|
|
|
|
|
6
|
|
|
|
|
7
|
|
|
|
|
8
|
|
|
|
|
9
|
|
|
|
|
10
|
|
|
|
|
|
|
Pi
|
|
(Pi-Po‘r)2
|
Hisobot, sinov ishlaridagi olingan iplarning natijalari va yig‘ma tanlangan qiymatlarni hisoblash xususiyatlari, o‘rtacha qiymatga nisbatan doimiy va qo‘pol xatoligini aniqlash bo‘yicha asosiy ma’lumotlardan tashkil topishi kerak.
LABORATORIYA ISHI
MAVZU: OG‘IRLIK KVADRANTLARINING ASOSIY METROLOGIK XUSUSIYATINI O‘RGANISH.
Ishdan maqsad: Og‘irlik kvadrantlarining asosiy metrologik xususiyatini o‘rganish.to’g’risida ko’nikma va malakalarni shakillantirish
Nazariy ma’lumotlar
KV ko‘rinishidagi og‘irlik kvadrantlari (KV-16, KV-4, 1, KV-15, KV-30 va KV-50) dub va to‘qimachilik sanoat korxonalaridagi to‘qimachilik materiallaridan olingan namunalarning og‘irligini aniqlash uchun qo‘llaniladi.
Sodda shkalali og‘irlik asboblariga ta’lluqli kvadrant bo‘lib, u bir dastakli shayinga ega bo‘lib, shayinning chap tomoniga ko‘rsatkich, o‘ng tomoniga esa namunalar massasini aniqlash uchun ilgak qo‘yilgan. Shayinning o‘qi tayanchga mahkamlangan.
Shkala yoyi qo‘zg‘almas qilib qotirilgan tikka ustunga tayanch bilan mahkamlangan. Shayinning chapgi tayanchiga qo‘llash qurilmasi (tutqich) joylashtirilgan.
Kvadrantning shayiniga tekis prujina-amortizator mahkamlangan bo‘lib, ilgakdan Yuklarni olayotgan vaqtda ehtiyot bo‘lish shartdir.
Kvadrant shkalasidagi ko‘rsatish qiymati ikki oraliq aniqligida berilgan. Birinchi oraliqdan ikkinchi bir oraliqqa o‘tish davrida, shayinning chap tomonidan ilgakka qo‘shimcha kerakli miqdordagi Yuk osilib, keyingi oraliqni ko‘rish mumkin. Olingan namunaning massasini aniqlash uchun shayinning o‘ng tomonidagi ilgakka namuna osilib tutqichdan bo‘shatiladi. KV-50 kvadrantda esa
namuna ilgakka joylashtiriladi, undan so‘ng shayin tutqichdan bo‘shatiladi. Ko‘rsatkich to‘xtab bo‘lgandan keyin, natijalar shkaladan yozib olinadi.
Og‘irlik kvadrantlarining asosiy ko‘rsatkichlari quyidagi 7-chi jadval ko‘rinishida bo‘lishi kerak.
Kvadrantlarning asosiy metrologik xususiyatlari.
Kvadrantning haqiqiy mutloq xatoligi quydagicha aniqlanadi:
ah=A-Ae ,
bu erda: A - asbobning ko‘rsatishi, Ae – etalon toshlar og‘irligi. Kvadrantning nominal mutloq xatoligi quyidagicha aniqlanadi:
an=S,
bu erda: S - shkalaning bo‘linma oralig‘i.
jadval
Parametr nomerlari
|
KV-1,6
|
KV-4,1
|
KV-15
|
KV-30
|
KV-50
|
1.tortish chegarasi, g
|
|
|
|
|
|
1-oraliq: eng kami
|
0,5
|
1,4
|
4
|
10
|
20
|
eng ko‘pi
|
1,1
|
3,0
|
10
|
21
|
50
|
2-oraliq: eng kami
|
1,0
|
2,5
|
9
|
19
|
|
eng ko‘pi
|
1,6
|
4,1
|
15
|
30
|
|
2-oraliq bahosi, g 1-oraliq
|
0,002
|
0,01
|
0,02
|
0,05
|
0,1
|
2-oraliq
|
0,005
|
0,02
|
0,05
|
0,1
|
|
3-ko‘rsatkich oralig‘ining belgilangan oraliq xatoligi
|
1
|
1
|
1
|
1
|
1
|
Kvadrantning haqiqiy nisbiy xatoligi mutloq xatoligining etalon toshlar massasiga nisbati bo‘yicha aniqlanadi:
x
A AЭ 100 ах 100 .
АЭ АЭ
Kvadrantning nominal nisbiy xatoligi nominal xatolikning asbob ko‘rsatkich nisbati bo‘yicha aniqlanadi:
аН 100 С 100 .
Н А А
Kvadrantning aniqlik ko‘rsatkichi, nisbiy xatolikka teskari proporsional bo‘ladi:
Nominal aniqlik Tn=1/n; Haqiqiy aniqlik Th=1/h.
Nisbiy xatolik va aniqlik ko‘rsatkichi shkalaning joyiga bog‘liq: boshlanishida aniqlik eng kam miqdorda, oxirida esa aniqlik Yuqori bo‘ladi.
Kvadrantning sezgirligi S shkala ko‘rsatkichining Y chiziqli siljishini o‘lchayotgan o‘lcham qiymati X ning o‘zgarish nisbati bo‘yicha aniqlanadi.
Asbobning sezgirligi quyidagicha aniqlanadi:
S Y .
X
Chiziqli siljish esa quyidagicha hisoblanadi:
Y n 1
bu erda: n - oraliq soni (ko‘pincha 2-3 oraliq), l-bir oraliqning uzunligi
«S» ko‘pincha mm/g yoki mm/mg da o‘lchanadi.
Tekshirishni o‘tkazish uslubi. Kvadrantning to‘g‘ri ishlayotganligi quyidagicha tekshiriladi: ustki holatini tekshirish; sinab ko‘rish; to‘g‘riligi va ko‘rsatishining bir xilligini tekshirish.
Ustki holatini tekshirish vaqtida kvadrantning belgilangan konstruktorlik hujjatlari, uning qolgan qo‘shimcha qismlari bo‘lishi kerak. Undan tashqari, ko‘rsatkich egilmagan, shkalada qo‘shimcha chiziqlar chizilmagan va tirnalmagan bo‘lishi lozim.
Kvadrantni sinab ko‘rish vaqtida ko‘rsatkich uchi bilan shkala oralig‘i 2 mm bo‘lishi shart.
Kvadrantni ishlatishdan oldin qattiq va tekis joyga joylashtirib, undagi ko‘rsatkichning oxirini shkalaning boshlanishiga to‘g‘ri kelishi tekshirib ko‘riladi. Ko‘rsatkich shkalaning boshlanish nuqtasiga to‘g‘ri kelmaslik oralig‘i 0,5 mm dan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Uning uchun kvadrant har bir shkalaning oralig‘ida oltita joyidan tekshirilib ko‘riladi: boshidan, o‘rtasidan va oxiridan.
Tekshirish uchun shayinning o‘ng tomonidagi ilgakka kerakli miqdordagi Yuk osish bilan olib boriladi.
Kvadrantning ikkinchi oralig‘i birinchi oralig‘i kabi tekshirilib ko‘riladi. Unda shayinning chap tomondagi ilgagiga kerakli miqdordagi Yuk osilib, ikkinchi oralig‘ining ko‘rsatkichi tekshiriladi va hokazo.
Kvadrantning asosiy oraliq xatoligi 1 shkala oralig‘idan ko‘p bo‘lmasligi
shart.
|
| |
