• LINUX am aliyo t tizimi
  • O’zbekiston respublikasi oliy va o ’rta maxsus t a ’lim vazirl1gi mirzo ulug’bek nomidagi




    Download 13,59 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet116/154
    Sana16.02.2024
    Hajmi13,59 Mb.
    #157869
    1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   154
    Bog'liq
    ek 718 -86

    C trl + Y 
    C trl + D 
    Ctrl+H 
    C trl + .1 
    C trl + К 
    C trl + U 
    C trl + T 
    C trl+ W  
    C trl + О 
    C trl + G 
    C trl + X
    bir bet pastga o ’tish.
    kursor o’ ng tomonidagi belgini o’chirish 
    kursor chap tomonidagi belgini o’chirish. 
    faol abzasning o’ng qismini tekislash. 
    kursor turgan satmi o’chirish. 
    kursor turgan o’chirilgan satmi qayta tiklash. 
    matnni orfografiyaga tckshirish. 
    matnni qidirish, kerakli so’zni kiritish orqali. 
    faylni saqlash.
    bo’yruqlar ro’yxatini chaqirish.
    Pico muharriridan chiqish.
    LINUX am aliyo t tizimi
    LINUX (Linus tomonidan yaratilgan) tizimi UNIX kabi tizimlar sinfiga 
    tcgishli bo’ lib bir qancha ustunliklarga ega. Bular soddalik, buyruqlar 
    majmuasining kengligi, tiz.imni instalizatsiya qilish osonlik bilan hal 
    qilinishidir. Jahon universitetlarida LINUX tizimini dasturlash va amaliyot 
    tizimlami loyihalash kurslarini o’qitishda keng qo’ llanib kelinmoqda. Tizim 
    70 yilning o’rtalarida yaratilgan bo’ lsa-da rasmiy ravishda birinchi bor keng 
    ko’ lamda qo’ llanishi 1991 yilning 5 oktabri deb hisoblanadi. Umuman 
    olganda, yangi tizim yaratilgan deyishitniz juda ham to’g ’ri emasdir, chunki 
    LINUX va UNIX tizimlarining o’zagi, buyruqlar, drayverlar, utilitalar va h.k. 
    tahlil qilib chiqsak deyarli barcha tushunchalarda umumiylikka duch kelamiz. 
    Foydalanuvchilari ko’pligi jihatdan LINUX dunyoda birinchi o’ringa chiqib 
    oldi. Bulling asosiy sabablaridan biri bu tizimdan foydalanuvchilarning 
    shioridir. Bu shior tizimning takomillashtirish uchun yaratilgan har bir yangi 
    dasturni boshqa foydalanuvchilarga tarqatishda sizga tizimga taalluqli bo’ lgan 
    biron bir ma’ lumotni tizim foydalanuvchisidan Internet tarmogi orqali 
    so’rasangiz va bu ma’ lumot siz murojaat qilgan foydalanuvchida bo’ lsa siz 
    albatta bu ma’ lumotga ega bo’ lasiz.
    LINUX tizimi UNIX da mavjud bo’ lgan deyarli barcha imkoniyatlarni o’z 
    ichiga oladi va boshqa tizimlarda bo’ lmagan imkoniyatlarga ham ega. LINUX 
    ko’p masala va ko’p foydalanuvchilik to’ liq tizimdir. LINUX tizimi standard 
    UNIX tizimi oilasiga kiruvchi tizimlar bilan birga ishlay oladi. UNIX tizim iga 
    kirgan dasturlami hech qanday qiyinchiliksiz LINUX da kom pilatsiya 
    qilishingiz ham mumkin. Tizim yadrosiga qobiq tizimlar standartlarini nazorat 
    qilish, m illiy va standart klaviatura drayvcrlarini dinamik tarzda ta’ minlash 
    vositasi kiritilgan.
    Tizimda virtual konsol bilan ulanishni ta’minlovchi dasturiy vositalar 
    kiritilgan. Tizimdagi buyruqlami em ulatsiya qilish natijasida soprotsessor 
    yordami bilan bajariladigan buyruqlari bo’ lgan dasturlar soprotsessori 
    bo’ lmagan kompyuterlarda ham LINUX yordamida bajarilish ta’minlangan.
    183


    Tizimda ma’lumotni saqlash uchun qo’ llaniladigan turli turdagi fayl 
    tizimlari mavjudligi bilan birga faqat LINUXga taalluqli bo’lgan fayl tizimlari 
    ham mavjud. Xozirgi vaqtda keng qo’ llanib kelayotgan CD ROM disklariga 
    ishlov beruvchi fayl tizimi ham tizimda mavjud. LINUX tizimi yadrosi xotiraga 
    faqat kcrakli bo’ lgan varaqlami yuklashni ta’minlaydi. Yuklangan varaqlar bir 
    necha dasturlarda ishlatilishi mumkin. Tizimda svoping muhit yaratish masalasi 
    boshqa tizimlarga nisbatan yaxshi hal qilingan. Fizik xotira hajmi yetarli 
    bo’ lmasa, tizimda sust holatda bo’ lgan varaqlar foydalanuvchi ishtirokisiz tizim 
    tomonidan yo’qotiladi. Tizimda kesh xotiraga ishlov berish va uning hajmini 
    kengaytirish va kamaytirish imkoniyatlari bor. Agar tizimda biron-bir jarayon 
    normal ravishda yakunlanmasa, tizim yadrosi normal ravishda tugallanmagan 
    dastur dampini chiqarib beradi. Bu imkoniyat shubhasiz foydalanuvchi ish 
    unumdorligini oshiradi.
    LINUX yadrosi foydalanuvchi dasturi uchun universal xotira puli va 
    disk keshini boshqara oladi. Tizimda bajariladigan dasturlar dinamik ravishda 
    bog’ langan kutubxonalardan foydalanadilar, ya’ni bajarilayotgan dasturlar 
    kutubxona dasturlari bilan birgalikda ishlatiladi va ular diskda yagona fizik fayl 
    bilan aniqlanadi. Bu bilan bajariladigan fayllar uchun diskda kamroq joyni band 
    qiladilar. Ayniqsa, bu hol kutubxona funksiyalariga dasttirdan ko’p murojaat 
    qilinganda seziladi. Tizimda dinamik ravishda bog’langan kutubxonalar bilan 
    ishlash bilan birga statistik (obyekt kod darajasida yoki kutubxonani taqsimlash 
    zarurati bo’lmagan to’liq dasturlarda ishlatiladi) ravishda bog’ langan 
    kutubxonalar bilan ishlash imkoniyati bor Siz o’rgangan ixtiyoriy matn 
    muharririni LINUX dan topishingiz mumkin. LINUX tarkibiga juda ham ko’p 
    qobiqlar kiritilgan. Ular o’rtasidagi asosiy farq bu buyruq tilidir. Qobiq buyruq 
    tillarida albatta ma’ lum bir o’xshashlikni topish mumkin, masalan, Si dasturlash 
    tilini eslatuvchi buyruq tili. Tizim qobiqlari qancha bo’lishidan qatiy nazar, siz 
    tizimni o’zingizga qulay ko’rinishda tashkil qilishingiz mumkin.
    LINUX tizimi UNIX- 4asturlash muhitini to’liqligicha o’z ichiga olish 
    bilan birga tizim yadrosini boshlangich yozilgan tiliga ham kirish imkoniyatini 
    ta’minlaydi. Qisqa vaqt ichida uning juda ham ko’p X - ilovalari yozildi. Bu 
    ilova va tizim yordamida ajoyib ishchi muhit yarata olish va boshqa 
    kompyuterlarda yaratilgan X- ilovalarni ishlatish mumkin. X - ilova LINUX 
    tiz.imida UNIX tizimiga nisbatan tezroq va u TCP/IP va UUCP andozasi bilan 
    ishlaydi.
    Agar sizda modem bo’ lsa va boshqa kompyuterlar bilan bog’lanmoqchi 
    bo’ lsangiz LINUX ning telekommunikatsion paketlaridan foydalaning. Bu 
    paketlar boshqa tizimlarda mavjud bo’ lgan paketlarga juda o’xshash. Tizim 
    telekomunikatsion pakctlarida fayllam i uzatish andozasi ilovalari ta’minlanadi.
    Agar sizda TCP/IP yoki UUCP andozalaridan foydalanish imkoniyati 
    bo’ lmasa, tizim sizni BBS tarmoqlari bilan masalan, FidoNet tarmog’ I bilan
    184


    telefun tarmog’ i orqali bog’ lab yangiliklar va pochta bilan almashish 
    imkonivatini yaratib beradi. Tizimga UNlX muhitidan foydalanib ma’ lumotlarga 
    ¡shlov berish va UNIX uchun ma’lumotlar bazasi va ilovalar bilan birga dastur 
    qurish imkoniyati kiritilgan. Foydalanuvchi tizimni o’ziga kerakli ko’rinishda 
    osonlik bilan sozlab olishi mumkin.

    Download 13,59 Mb.
    1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   154




    Download 13,59 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    O’zbekiston respublikasi oliy va o ’rta maxsus t a ’lim vazirl1gi mirzo ulug’bek nomidagi

    Download 13,59 Mb.
    Pdf ko'rish