Jarayon o’z ishini boshlaganda, ochiq holatda uch standart oqim hosil
qilinadi:
-standart kiritish(stdin),
-standart chiqarish(stdout),
-standart diagnostika(rr).
UNIX tizimida sonlami formatlab, kiritish-chiqarish bo’yicha imkoniyatlari
katta, ular quyidagilardan iborat: turli aniqlikdagi
ishorali va ishorasiz format;
turli sanoq tizimlarida normallashtirgan ko’rinishda kiritish-chiqarish; manzil
ko’rsatkich sonlari va h.k. M S DOS AT da kiritish-chiqarish maxsus
funksiyalari yo’q.
A rifm etik hisoblash
UNIX tizimiga matematik funksiyalar bilan ishlash
imkoniyatlari kiritilgan,
bular: ikkilangan aniqlikdagi haqiqiy sonlar, barcha trigonometrik va giperbolik
funksiyalar, darajaga ko’tarish, logarifm, qoldiqni hisoblash,
sonning butun va
kasr qismini ajratib olish, psevdotasodifiy sonlami hosil qilish, butunga bo’lish
va sonning moduli ni hisoblash.
MS DOS amaliyot tizimida matematik hisobni ta’minlash funksiyalari yo’q.
Simvolli b e rilg a n la r va satr ustida am allar
UNIX amaliyot tizim iga satrga ishlov berish,
nusxa olish, solishtirish,
qidirish va satmi transiiterlash am allari kiritilgan. Bulardan tashqari faqat UNIX
da belgilar satrini songa va sonni belgi lar satriga almashtiradigan va belgi
turini(pechatlanadigan va pechatlanmaydigan, boshqaradigan va boshqarmay-
digan, va h.k.) aniqlaydigan funksiyalar kiritilgan.
Foydalanuvchi
-UNIX tizimidan foydalanuvchi ikki xil turga bo’ linadi.
Bular oddiy
foydalanuvchi va root-foydalanuvchi. Buyruqlarning bajarilishi ham foydala
nuvchiga qarab bajariladi. Tizimda shunday buyruqlar borki ulami faqat root-
foydalanuvchigina bajaradi. Foydalanuvchilami bunday ko’ rinishda bo’ linishi
bilan tizim faqat zarur bo’ lgan rcsurslamigina ishga shay holda saqlab turadi. Bu
bilan tizim foydalanuvchi uchun zarur bo’ lmagan buyruqlami sust holatda
saqlaydi. Masalan, quyidagi buyruqni ko’raylik:
Usr sbin Ipshut
Bu buyruqni root-foydalanuvchi yoki Ip nomli foydalanuvchi Ipshut
buyrug’ini ishga tushirishi mumkin. Boshqa holatlarda tizim to’xtovsiz ravishda
quyidagi ma’lumotni chiqaradi:
cannot cxscute (ishga tushirib bo’ lmaydi).
Faylning nomi uning ichidagi ma’ lumotni aks ettirishi maqsadga muvofiq.
Bunda foydalanuvchi
nomlar majmuasini qurganda, uning ichidagi ma’lumot
haqida tasavvuri bo’ lsa qidirish jarayoni birmuncha tezlashadi.
UNIX tizimi fizik jihatdan mavjud bo’lgan bitta faylga bir necha yo’l bilan
178
I
bog’ lanishni lashkil qilish mumkin. MS DOS da bunday imkoniyat yo’q. Fayl
nomini berishda katta harf va kichik harflar turlicha tahlil qilinadi. M asalan,
myfile va Myfile turli fayl hisoblanadi.
Foydalanuvchiga qulaylik tug’dirish maqsadida fayllar turiga qarab ma’ Ium
kalaloglarda joytashtirish tavsiya qilinadi. Fayllar bunday ko’rinishda katalog-
larga joylashtirilsa, foydalanuvchi tarmoqda m a’lumot qidirganda, faqat to’g ’ri
va kerakli yo’nalishda qidiradi. Bu bilan kerakli faylni
topish jarayoni birmun-
cha tezlashadi.
Quyida UNIX tizimiga kiritilgan buyruqlar majmuasi qisqacha keltirilgan
(ushbu qo’ llanma hajmida to’liq ma’ lumot keltirish imkoniyatimiz y o ’q).
Foydalanuvchi buyruqlaming berilish usullari va uning parametrlari haqida
to’ liq tasavvurga ega bo’ lish istagini bildirsa, tizimda
dalolat holatida sizni
qiziqtirgan oydin ma’ lumotlar keltirilgan.
Tizimda buyruq quyidagi ko’rinishlarda beriladi:
