391
8. Malikov K. THEORY AND PRACTICE OF CONSTRUCTION OF
AXONOMERTIC PROJECTS
European Journal of Research and Reflection in Educational
Science
Volume 8 Number 9, 2020 ISSN 2056-5852. – P. 224-231.
9. Malikov Kozim Gafurovich. Axonometry New Practical Graphical Methods
For Determining System Parameters. PSYCHOLOGY AND EDUCATION (2021) 58(2):
5710-5718 ISSN: 00333077.
O‘QUVCHILARNI QIRQIM BAJARISHGA HAMDA
CHIZMANI O‘QISH USULLARIGA O‘RGATISH
METODIKASI.
Ashrapova Parvinabonu
Buxuro davlat pedagogika instituti Musiqa va
tasviriy san’at kafedrasi Tasviriy san’at muhandislik
grafikasi yo‘nalishi talabasi
Annotatsiya.
Ushbu maqolada men, o‘quvchilarni qirqim bajarishga hamda chizmani
o‘qish usullarida o‘rgatish metodikasiga oid ijodiy grafik ishlari haqida qisqacha malumot berib
o‘tdim.
Qirqim.
Qirqim shartli tasvir bo
ʻ
lib, u buyumning ko
ʻ
zimizga
ko
ʻ
rinmaydigan ichki tuzilishini aniqlash maqsadida bajariladi. Ma’lumki,
chizmalarda buyumlarning ichki ko
ʻ
rinmaydigan chiziqlari shtrix chiziqlar
bilan chiziladi. Bunda tutash va
shtrix chiziqlarning bir yo
ʻ
la chizmada
chizilishi chizmani o
ʻ
qishni qiyinlashtiradi va ko
ʻ
pincha
xatoliklarga olib
keladi. Bunday holni bartaraf etish uchun shtrix chiziqlar ko
ʻ
rinadigan
kontur chiziqlar bilan almashtiriladi, ya’ni qirqim beriladi. Qirqim deb
biror buyumni bir yoki bir necha tekislik bilan fikran qirqqanda kesuvchi
tekislikda hosil bo
ʻ
lgan shakl bilan buyumning kesuvchi tekislik orqasida
qolgan qismini proektsiyalanganda hosil bo
ʻ
lgan tasvirga aytiladi. Qirqim,
asosan
buyumning ko
ʻ
rinishlarida tasvirlanadi.
Qirqim bir necha xossalariga ko
ʻ
ra quyidagilarga bo
ʻ
linadi:
Kesuvchi tekislikning soniga qarab oddiy va murakkab qirqim.
Kesuvchi teislikning gorizontal tekislikka nisbatan vaziyatiga ko
ʻ
ra
vertikal, gorizontal va qiya qirqim.
Buyumning uzunasi yoki ko
ʻ
ndalangi bo
ʻ
yicha bajarilgan qirqim.
Qirqimning to
ʻ
liq bajarilishiga ko
ʻ
ra to
ʻ
liq va mahalliy (ayrim joy)
qirqim. Oddiy qirqim. Chizmada bitta kesuvchi tekislik bilan hosil bo
ʻ
lgan
qirqim oddiy qirqim deyiladi. Oddiy qirqim kesuvchi tekislikning
proyeksiya tekisligiga nisbatan
joylashishiga qarab gorizontal, vertikal va
og
ʻ
ma (qiya) qirqimlarga bo
ʻ
linadi. Agar kesuvchi tekislik frontal
proyeksiya
tekisligiga parallel bo
ʻ
lsa, frontal qirqim deyiladi. Agar
kesuvchi tekislik profil proyeksiya tekisligiga parallel bo
ʻ
lsa profil qirqim
392
deyiladi. Frontal, profil va gorizontal qirqimlar odatda olddan, chapdan va
ustdan ko
ʻ
rinishlar o
ʻ
rnida mos ravishda joylashtirib chiziladi. Qirqimlar
bajarganda ham kesimdagi
kabi yozuv va strelkalar qo
ʻ
yiladi va
buyumning kesilgan yuzasi shtrixlanadi.
