|
Основы пакета
Pdf ko'rish
|
| bet | 303/354 | | Sana | 15.12.2023 | | Hajmi | 5,65 Mb. | | #119800 |
Bog'liq Основы пакета (1)sertifikat – bu elektron hujjat, u aniq foydalanuvchini aniq kalit bilan bog‗laydi.
Hozirgi vaqtda taniqli va ko‗p tarqalgan ochiq kalitli kriptoalgoritmlardan
biri RSA (Rivest, Shamir, Adleman), bunday nom olishining sababi, algoritmni
yaratgan mutaxassislarning bosh xariflaridan tashkil topgan.
Xavfsizlikning ko‗pchilik texnologiyalarida shifrlashning bir taraflama
funksiyasi ishlatiladi (one-way function), yana shuningdek xesh – (hash function )
deb ataluvchi yoki daydjest-funksiyalar (digest function) ishlatiladi.
Bir taraflama funksiyani axborotlarni shifrlashga tatbiq etilishi natijasida
qayd qilingan baytlar sonidan tashkil topgan qiymatli (daydjest) natija beradi
(26.4,a-rasm). Daydjest dastlabki matn bilan birga uzatiladi. Xabarni qabul
qiluvchi daydjestni hosil qilishda shifrlashning qanday bir taraflama funksiyasi
(BTSHF) ishlatilganligini bilib, xabarni shifrlanmagan qismini ishlatish orqali uni
qaytadan hisoblab chiqadi. Agarda hisoblangan va olingan dayjestlarning
qiymatlari bir xil bo‗lsa, demak, xabar hech qanday o‗zgarishsiz qabul qilingan.
Dayjestni bilish asl xabarni tiklash imkoniyatini bermaydi, ammo u axborotlarning
butunligini bilish imkonini beradi.
416
Dayjest o‗z navbatida dastladki xabar uchun nazorat sonlar yig‗indisi bo‗lib
xizmat qiladi. Biroq jiddiy farqlari ham mavjud. Nazorat sonlar yig‗indisini
ishlatish, ishonchsiz yo‗llaridan uzatilgan xabarlarni butunligini tekshirish
vositasidir. Bu vosita buzg‗unchilar bilan kurashishga qaratilgan vosita emas,
ularga bu holatda nazorat sonlar yig‗indisining yangi qiymatini qo‗shib xabarni
o‗zgartirib qo‗yishga hech narsa halaqit qilmaydi. Qabul qiluvchi bu holda hech
qanday o‗zgartirishni bilmay qoladi. Nazorat sonlar yig‗indisidan farqli, dayjestni
hisoblashda esa sirli kalit ta‘lab etiladi. Agarda dayjestni hosil qilish uchun faqat
jo‗natuvchi va qabul qiluvchi biladigan ko‗rsatkich bilan bir taraflama funksiya
ishlatilgan holat bo‗lsa, dastlabki xabarni har qanday o‗zgartirilishi darhol ma‘lum
bo‗ladi.
6.7-rasm. Shifrlashning bir tomonlama funksiyalari.
Xabar
Xabar
SHBF
Daydjest
Kalit
Jо‗natuvchi
SHBF
Solishtirish
Kalit
Xabar
Daydjest
Qabul qiluvchi
Tarmoq orqali uzatish
Jо‗natuvchi
Xabar
Kalit
Xabar
Daydjest
SHBF
SHBF
Solishtirish
Xabar
Kalit
+
Xabar
Daydjest
Tarmoq orqali uzatish
Qabul qiluvchi
|
| |
