Kompyuterning arxitekturasi

hamda hisoblash ishlariga tegishli moslamalarning o’zaro aloqasini o’rnatadigan 
qurilma — protsessor deb ataladi. Arifmetik va mantiqiy amallarni 
bajarish, 
xotiraga murojaat qilish
, dasturdagi ko’rsatmalarning berilgan ketma-
ketlikda bajarilishini boshqarish va boshqa amallar protsessor zimmasidadir. Bir 
so’z bilan aytganda, protsessor kompyuterning barcha ishini boshqaradi va barcha 
ko’rsatmalarini bajaradi. 
Mikroprotsessor. IBM rusumli kompyuterlarda protsessor sifatida odatda Intel 
firmasi yoki unga muvofiq boshqa firmalarning mikroprotsessorlari o’rnatiladi. 
Kompyuterlar mikroprotsessor turlari bilan farqlanadi. Mikroprotsessorlarning 
Intel 8088, 80284, 80386SX, 80386, 80486 kabi turlari ma'lum. 
1993-yildan boshlab Intel firmasi Pentium mikroprotsessorlarini 
ishlab chiqarib
, 
IBM kompyuterlariga o’rnatmoqda. Hozirda Respublikamizda IBM rusumli 
kompyuterlardan PIII keng tarqalgan. Ayrim korxona va tashkilotlarda, xususan 
ta'lim 
muassasalarida
, jumladan akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida 
PIV kompyuterlari ham o’rnatilib foydalanilmoqda. 
Kontrolerlar (maxsus elektron sxemalar) kompyuter tarkibiga kiruvchi turli 
qurilmalar (monitor, klaviatura va boshqalar) ishini boshqaradi. 
Kiritish-chiqarish portlari orqali protsessor tashqi qurilmalar bilan ma'lumot 
almashadi. 
Ichki qurilmalar bilan ma'lumot almashuvi uchun maxsus portlar hamda umumiy 
portlar mavjud. 
Umumiy portlarga printer, «sichqoncha» ulanishi mumkin. Umumiy portlar 2 xil 
bo’ladi: parallel — LPT1—LPT4 deb belgilanadi va ketma-ket — COM1—
COM3. Parallel portlar kirish-chiqishni ketma-ket portlarga nisbatan tezroq 
bajaradi. 
Klaviatura. IBMPC klaviaturasi foydalanuvchi tomonidan ma'lumotlarni va 
boshqaruv buyruqlarini kompyuterga kiritishga mo’ljallangan 
qurilmadir. Klaviaturaning umumiy ko’rinishi undagi tugmachalar soni va joy-
lanishiga qarab turli xil kompyuterlarda farq qilishi mumkin, lekin ularning 
vazifasi o’zgarmaydi. 
Sichqoncha va trekbol. Sichqoncha vatrekbol kompyuterga axborotni kiritishning 
koordinatali qurilmalari hisoblanadi. Ular klaviaturaning o’rnini to’laligicha 
almashtiraolmaydi. Bu qurilmalar asosani yoki uchta boshqaruv tugmachasiga ega. 
Sichqonchani ulanishining uch usulini ko’rsatish mumkin. Eng ko’p tarqalgan usul 
ketma-ket port orqali ulanishdir. Shinali interfeysli sichqonchalar kamroq 
tarqalgan. Ularni ulash uchun maxsus interfeys yoki «sichqoncha» porti kerak 
bo’ladi. Uchinchi ko’rinishdagi ulanish PSG`2 stilidagi sichqonchalarda amalga 
oshirilgan. Hozirgi kunda ular portativ kompyuterlarda ishlatilmoqda. 
Trekbol — «ag’darilgan» sichqonchani eslatuvchi qurilmadir. 
Trekbolda uning 
korpusi emas
, balki sharcha harakatga keltiriladi. Bu esa kursorni boshqarish 
aniqligini sezilarli ravishda oshirishga imkon beradi. Shu bois trekbolga ega 
bo’lgan sichqonchalarga qiziqish ortib bormoqda. 
1.2 Shaxsiy kompyutеrlar tansifi. 

Shaxsiy kompyutеrlar (ShK) — xammaboplik va kullashda univеrsallik 
talablarini 
koniktiruvchi
, bir kishi foydalanadigan mikro EUMlardir. 
Shaxsiy kompyutеrlar xammaboplik va univеrsallik talablarini kondirishi uchun 
kuyidagi xususiyatlarga ega bulishi lozim: 
individual xaridor uchun mos kеladigan narxlarda; 
atrof-muxit sharoitlariga maxsus talablarsiz foydalanish avtonomligi; 
tuzilishining boshqarish, fan, ta'lim, turmush soxalarida turli kurinishda 
Qo’llanishlarga 
moslashuvchanligi
; foydalanuvchining maxsus, kasbiy 
tayyorgarliksiz ishlashi imkoniyatini bеruvchi opеratsion tizimlar va boshqa 
«dustona» dasturiy ta'minotlar; ishlashning yukori darajada ishonchliligi 
(buzilmasdan 5000 soatdan ortik ishlashi). 
Ma'lumotlarni qayta ishlash bilan bog’liq biror masalani yangi axborot 
tеxnologiyasi doirasida samarali bajarish uchun kullaniladigan kompyutеrning 
imkoniyatlarini bilish lozim. Ushbu imkoniyat haqidagi bilimlar kompyutеrning 
konfiguratsiyasi tushunchasini tashkil etadi. 
ShKlarni konstruktiv (tuzilmaviy) xususiyatlariga kura kuyidagicha tasniflash 
mumkin.
Kuchma kompyutеrlar shaxsiy kompyutеrlarning tеz rivojlanayotgan kеnja 
sinfidir. Mutaxassislar fikricha, 1998 yilda foydalanuvchilarning 50% dan kuproqi 
aynan kuchma kompyutеrlardan foydalangan bo’lsa, 2000 yilga kеlib bu 
kursatkich 81% dan oshdi. 

Download 4,74 Mb.