|
Zoʻravonlik mojarodan qanday farq qiladi?
|
| bet | 47/74 | | Sana | 29.01.2024 | | Hajmi | 2,57 Mb. | | #148139 |
Bog'liq ------------ LOTIN Professional ta---limda Yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash (1)Zoʻravonlik mojarodan qanday farq qiladi?
Zoʻravonlik – mojaroning murakkab turi. Amerikalik psixolog Leonor Uolkerning nazariyasiga koʻra, oiladagi zoʻravonlik toʻrt bosqichdan iborat boʻlgan harakatlar majmuidir: oilada keskinlikning kuchayishi, zoʻravonlik hodisasi, yarashuv va munosabatlardagi tinch davr. Toʻrtinchi bosqich tugagandan soʻng, munosabatlar birinchisiga qaytadi va jarayon takrorlanadi. Muallif qayd etadishicha, oilaviy nizo oiladagi zoʻravonlik toifasiga kirishi uchun u kamida ikki marta sodir boʻlishi kerak25. Shunday qilib, oilaviy zoʻravonlikning oʻziga xos xususiyati uning davomiylik jarayoni xususiyatidir.
Shuning uchun zoʻravonlik – bu nazorat qilish, qoʻrqitish va qoʻrquv tuygʻusini uygʻotish maqsadida tez-tez takrorlanadigan jismoniy, ogʻzaki, hissiy, maʼnaviy va iqtisodiy zoʻravonlik davri. Bu yaqin kishi ustidan hokimiyat va nazoratni saqlab qolish uchun xatti-harakatlar tizimi26. Zoʻravonlik bilan vaziyat nazorat qilinadi: his-tuygʻularning ifodasi, muloqot, moliyaviy xarajatlar, vaqt, istaklar va boshqalar. Barqaror juftning mavjudligi oiladagi zoʻravonlik va nizo namoyon boʻlishi oʻrtasidagi farqning muhim koʻrsatkichidir.
Mojarolar – ijtimoiy harakatning umumiy shakllaridan biri. Konfliktlarning asosi odamlarning roziligi yoʻqligi, qarama-qarshiliklarning mavjudligi, qarama-qarshi tomonlarning oʻzaro mos kelmaydigan ehtiyojlari, manfaatlari, maqsadlari, birining maqsadlariga erishish boshqasining maqsadlariga erishishga xalaqit berganda, raqobat va konfliktli vaziyatning tarkibiy qismlari sifatida harakat qiladi27.
Shunday qilib, toʻqnashuv va zoʻravonlik oʻrtasidagi asosiy farq tomonlarning teng huquqliligining yoʻqligi: nizoda ikkala tomon ham tengdir va zoʻravonlik holatida bir tomon (tajovuzkor) tizimli ravishda boshqarishga, bostirishga va oʻz xohish-irodasini yuklashga harakat qiladi, boshqa tomon (jabrlanuvchi), qattiq nazorat orqali. Ikkinchi farqlovchi xususiyat – predlog yoki sababning mavjudligi. Shunday qilib, zoʻravonlik sababsizligi bilan tavsiflanadi, tajovuzni mutlaqo har qanday mayda qoʻzgʻatish xususiyati beruvchi, baʼzan esa umuman qoʻzgʻatish xususiyati keltirib chiqarishi mumkin, bu esa jabrlanuvchida u yoki bu harakat uchun doimiy aybdorlik hissini uygʻotadi28.
Agar konflikt mahalliy, yakkalanib qolgan xarakterga ega boʻlsa, zoʻravonlik ortida tizimli xususiyat yotadi – oiladagi zoʻravonlik bir-biridan keyin sodir boʻladigan hodisalardan iborat.
|
| |
