O c h I q kon ishlari t e X n o L o g I y a s I, m e X a n I z a t s I y a s I va

Qiya va tik qiya konlami qazib olishda karyeming barcha asosiy 
o ’lchamlari, kon ishlari masshtabi va ulaming texnologiyasi (ochish usuli va 
qazib olish tizimi) karyeming oxirgi chuqurligi bilan aniqlanadi. Oxirgi uch o ’n 
yillikda karyemi loyihalashning eng yaxshi asoslari yaratilganda, turli mualliflar 
tomonidan karyeming oxirgi chuqurligini aniqlashning bir necha prinsiplari 
tavsiya etilgan. Barcha taklif etilgan prinsiplari ochiq va yyer osti usulida qazib 
olishning b a’zi iqtisodiy ko’rsatkichlari qo’yish tartibi bilan farqlanadi. Oxirgi 
vaqtda ko ’proq joriy va chegaraviy qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyentining 
taqqoslanishi qo’llanilmoqda. Bu prinsip quyidagiga asoslanadi. Tik qiya 
konlam i qazib oluvchi karyeming chuqurligining oshishi, qoplovchi tog’ 
jinsining joriy koeffitsiyentining doimiy oshib borishiga sabab bo’ladi. H, . ning 
muayyan (1.6-rasm.) chuqurlikka ega bo ’lganidan keyin, qoplovchi tog’ 
jinsining joriy koeffitsiyenti chegaraviy koeffitsiyentga teng bo’ladi, ya’ni 
km=kv . Yuqori pog’onalardagi kon ishlari karyeming chuqurligining oshishi 
bilan ketma-ket (yuqoridan pastga) ravishda cheklanib boradi, ish olib 
boriladigan bortning qiyalik burchagi Pp doimiy ravishda kattalashadi va 
karyem ing oxirgi chuqurligi H, . da yopilish burchagiga erishadi, bu esa 
karyem ing oxirgi chuqurligiga mos keladi.
1.6 - rasm.. Karyeming oxirgi chegarasini aniqlash sxemasi.
Qiya va tik qiya konlami qazib olishda karyeming oxirgi chuqurligini 
aniqlash analitik usulda bajarilishi riumkin. Buning «JcKurfaWal Karyemmg
's 
vsrkazi

oraliq chuqurligi aniqlanadi 
bu joriy va chegaraviy koeffitsiyentning
tenglik holati bilan aniqlanadi (* „= *„)• ° d d iy kon-geologik sharoitlarda joriy 
qoplovchi to g ’ jin si koeffitsiyenti quyidagicha aniqlanadi. Q andaydir vaqt 
oralig’ida karyer m uayyan chuqurlikka ega bo ’lsin 
va I kontur bilan 
chegaralangan (1.7-rasm .). At vaqt ichida karyem ing chuqurligi ДЯ. kaltalikka 
oshadi va karyer II kontur bilan chegaralanadi, uning kon m assasining hajmi esa 
AV!M =AV4 + AV
ii
kattalikka oshadi. Joriy qoplovchi to g ’ jin sig a k o ’ra 
quyidagicha ifodalanishi mumkin:
* „« AVJAV. 
(1.3)
yoki
* „ = ( Д ^ - Л Г .) /Д К . 
(1-4)
Akad. V.V .Rjevskiy forrnulasi bo ’yicha aniqlanadigan karyem ing kon 
massasi hajm idan kelib chiqqan holda, kon massasi hajm ining kattalashishi (л*3) 
quyidagicha ifodalanishi mumkin:
d l S H . * ' P H ]ctgpr + \ n H \ c t g 2p .. )
ДГ = — =-*-ДЛ = — -------- 1--------------------------------- x
(\
• 
H .

Download 8,39 Mb.