Oddiy va murakkab qirqimlar Kesish tekisliklari soniga qarab qirqimlar oddiy va murakkab turlarga
bo'linadi.
Chizmada bitta kesuvchi tekislik bilan hosil bo’lgan qirqim oddiy qirqim deyiladi. Rasm. 7.15, 7.16da oddiy qirqim ko'rsatilgan.
Murakkab qirqimlar Murakkab qirqim – buyumni ikki va undan ortiq kesuvchi tekislik bilan kesib hosil qilinadi. Agar kesuvchi tekisliklar o’zaro parallel’ joylashsa
pog’onali qirqim hosil qilinadi (7.19-rasm, a, b).
a) b) 7.19-rasm
119
Agar kesuvchi tekisliklar o’zaro ma’lum bir burchak ostida o’tkazilsa
siniq qirqim hosil qilinadi Bunda kesuvchi tekisliklar bir tekislikka jipslashtiriladi. Zarur
holda proyeksiya siniq qirqim asosida bajariladi. Ayrim hollarda siniq qirqimni
pog’nali ko’rinishda berish mumkin.
Kesuvchi tekisliklarning vaziyatiga qarab murakkab qirqimlar
pog'onali va
siniq qirqimlarga bo'linadi.
Kesuvchi tekisliklar o’zaro parallel joylashgan bo’lsa, pog’onali qirqim hosil bo’ladi. Rasm. 7.19 b-da uchta kesuvchi tekislik tomonidan amalga oshirilgan frontal
pog'onali qirqim misolida ko'rsatilgan bo'lib, uning holati pog'onali qirqim chizig'i
bilan ustdan ko'rinishda belgilanadi (7.20-rasm).
7.20-rasm 7.21-rasm
120
Agar murakkab qirqimdagi kesish tekisliklari kesishgan bo'lsa, u holda
qirqim
siniq qirqim deb ataladi.
Bunday holda, bitta proektsiya tekisligi shartli ravishda proektsiya
tekisliklarining kesishish chizig'i atrofida boshqa proyeksiya tekisliklariga parallel
bo'lgan boshqa proektsiya tekisligiga to'g'ri kelguncha aylantiriladi, ya'ni singan
qism tegishli ko'rinish o'rniga joylashtiriladi.
Rasm. 7.21 jismni kesishgan ikkita tekislik ajratadi, ulardan biri frontal
tekislikdir.
Siniq qirqimni uchta kesishgan tekislik bilan kesish orqali olish mumkin.
Kesuvchi tekislikning aylanish yo'nalishi ko'rish yo'nalishiga mos kelmasligi
mumkin.
7.22rasm
121
Oddiy qirqimlardan farqli o'laroq, chizmalardagi murakkab siniq qirqimlar
har doim uzuq chiziq orqali, o'qlar va harflar bilan ko'rsatiladi.
